Ο λαϊκισμός έχει πολλά πρόσωπα

 

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έσπευσαν να εκφράσουν ικανοποίηση για το άδοξο τέλος στο οποίο φαίνεται να καταλήγει η πολιτική καριέρα του πάλαι ποτέ φερέλπιδος αρχηγού των Ισπανών «Ποδέμος» Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Ο πολιτικός με το φετίχ της αλογοουράς, την οποία διατήρησε ακόμη και όταν μετακόμισε στα προάστεια της Μαδρίτης και ανέλαβε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της χώρας του, οδηγήθηκε, πριν καν κλείσει το 43ο έτος της ηλικίας του, σε πρόωρη αποστρατεία. Πρόλαβε να διαγράψει στο ισπανικό πολιτικό στερέωμα μια μάλλον μετεωρική τροχιά η οποία ξεκίνησε όταν ηγήθηκε των συμπατριωτών του που συμμετείχαν στο διαβόητο «Κίνημα των Αγανακτισμένων».

Όσο ήταν στην αντιπολίτευση, οι προοπτικές ήταν ευοίωνες για τον άνθρωπο που στο βιογραφικό του αναφέρεται ότι «από την ηλικία των 13 άρχισε να ασχολείται με την αριστερά, διαβάζοντας Καρλ Μαρξ και Βλαντίμιρ Λένιν, ενώ εντάχθηκε και στην κομμουνιστική νεολαία, σε ηλικία 15 ετών». Ο ίδιος και το κόμμα του συνάρπαζαν τα πλήθη και έκαναν… εξαγωγή του μοντέλου διαμαρτυρίας που ακολουθούσαν και σε χώρες όπως η Ελλάδα.

Από τις πλατείες στην αρχή κι αργότερα από την Ευρωβουλή και το Ισπανικό Κοινοβούλιο, ο Ιγκλέσιας μπορούσε να λέει ό,τι του κατέβαζε η… γκλάβα του. Το αναμφισβήτητο επικοινωνιακό χάρισμα, το οποίο διέθετε και αναδείχθηκε μέσα από τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση, ήταν, μαζί με την άκρατη υποσχεσιολογία, το όχημα που εκτόξευε στα ύψη τη δημοφιλία του εντός και εκτός των ισπανικών συνόρων.

Τα πράγματα, ωστόσο, άλλαξαν άρδην για τον αρχηγό των «Ποδέμος» και το κόμμα του, που ο τίτλος του στα ελληνικά σημαίνει «Μπορούμε», όταν έφθασε η ώρα να αναλάβουν ευθύνες. Ο λαϊκισμός στον οποίο είχαν επιδοθεί δοκίμασε τα όρια του όταν έκαναν συγκυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσες. Διότι, όπως πολύ καλά μάθαμε κι εμείς εδώ στη χώρα μας, όσο εύκολο είναι να τάζεις «σεισάχθεια» σε ανήμπορους -και μη- να ανταποκριθούν στα χρέη τους, τόσο δύσκολο είναι το εφαρμόσεις.

Φαίνεται, όμως, ότι η αλαζονεία, η οποία συνήθως εμφιλοχωρεί στις απότομες εκτοξεύσεις προς την κορυφή, δεν επέτρεψε στον Πάμπλο Ιγκλέσιας να αντιληφθεί ότι ο δικός του λαϊκισμός είχε πλέον εκμετρήσει το ζην. Έτσι ερμηνεύεται ότι επέλεξε να εγκαταλείψει την αντιπροεδρία της συγκυβέρνησης με τους Σοσιαλιστές για να αναμετρηθεί μετωπικά με μια ευειδή λαϊκίστρια της Δεξιάς στη διεκδίκηση του αξιώματος του περιφερειάρχη της ισπανικής πρωτεύουσας.

Με μια δυναμική καμπάνια κατά των περιοριστικών μέτρων για την εξάπλωση του κορωνοϊού, που κινητοποίησε τους επαγγελματίες της ισπανικής πρωτεύσας, η 42χρονη Ιζαμπέλ Ντίας Αγιούσο, η οποία λάνσαρε το εύληπτο σύνθημα «Ελευθερία», θριάμβευσε στις κάλπες της περασμένης Κυριακής. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο οποίος κατέβηκε στις εκλογές για να… ανασχέσει την επέλαση της Δεξιάς, κατατροπώθηκε.

Οι Μαδριλένοι ψηφοφόροι έδωσαν διπλάσια, σε σχέση με δύο χρόνια νωρίτερα, ποσοστά στην «Ισπανίδα Τραμπ», όπως αποκαλείται στη χώρα της η δεξιά περιφερειάρχης, και έστειλαν τον Ιγκλέσιας σε πρόωρη πολιτική συνταξιοδότηση. Το ρολόι της ιστορίας άλλαξε ρότα, αλλά οι δείκτες του επέστρεψαν στον αστερισμό του λαϊκισμού. Απλώς το «Μπορούμε» («Podemos») έγινε «Ελευθερία» («Libertad»). Και, κατά τα λοιπά, η ζωή συνεχίζεται…

Βλέπετε, ο λαϊκισμός έχει πολλά πρόσωπα. Και μερικές φορές μοιάζει με τη Λερναία Ύδρα που ένα κεφάλι κόβεις και δύο φυτρώνουν στη θέση του. Έτσι ακριβώς έγινε στη Μαδρίτη διότι η κυρία Αγιούσο πήρε εντολή να κυβερνήσει τη Μαδρίτη από κοινού με τον ακροδεξιό σχηματισμό VOX, που απαρτίζεται από νοσταλγούς του Φράνκο, καθώς οι μέχρι πρότινος συγκυβερνώντες «Πολίτες» («Ciudadanos») οδηγήθηκαν σε πολιτική εξαφάνιση, αφενός λόγω της μετριοπάθειάς τους και αφετέρου λόγω της αναποφασιστικότητάς τους.

Αν και έχουν διαφορετικό ιστορικό υπόβαθρο και ανόμοιο μέγεθος, η Ισπανία και η Ελλάδα είναι δύο χώρες του ευρωπαϊκού Νότου με αρκετά κοινά στοιχεία στην πολιτική διαδρομή που ακολουθούν τις τελευταίες δεκαετίες. Αμφότερες βίωσαν βίαιους αδελφοκτόνους εμφυλίους και δοκιμάστηκαν σκληρά από οπισθοδρομικές δικτατορίες. Αλλά και πιο πρόσφατα συνταράχθηκαν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 που πυροδότησε τα ακραία λαϊκίστικα «Κινήματα των Αγανακτισμένων» τα οποία βρήκαν πρόσφορο έδαφος τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά.

Στην Ισπανία το εκκρεμές του λαϊκισμού πήρε τώρα δεξιά κατεύθυνση. Στη δική μας χώρα κάποιοι υποστηρίζουν ότι το 2019, οπότε φάνηκε να κλείνει μια δεκαετία λαϊκίστικων προσεγγίσεων, αφήσαμε πίσω αυτό το κεφάλαιο. Με αποκορύφωμα, ωστόσο, το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των συμπατριωτών μας στο εμβολιαστικό πρόγραμμα, ίσως βιάστηκαν όσοι έσπευσαν να κηρύξουν το τέλος του ελληνικού λαϊκισμού.

Στον δικό μας ορίζοντα μέχρι στιγμής δεν προβάλλουν ούτε Έλληνας Ιγκλέσιας, ούτε Ελληνίδα Αγιούσο. Ενδεχομένως επειδή είναι πολύ πρόσφατη η συγκατοίκηση της λαϊκίστικης Αριστεράς με ένα τμήμα της λαϊκίστικης Ακροδεξιάς. Η πολιτική, όμως, είναι δυναμικό παίγνιο. Και γι΄ αυτό ποτέ κανείς δεν ξέρει με ποιο πρόσωπο θα εμφανιστεί το επόμενο λαϊκίστικο κρεσέντο.

Ας έχουμε, λοιπόν, τον νου μας!

Όταν παίζεις «εν ου παικτοίς», αποστρατεύεσαι και πριν τα 40!

Για να μη νομίζουμε ότι έχουμε το προνόμιο στην αποκλειστικότητα της παραδοξολογίας και να μην… αυτομαστιγωνόμαστε διαρκώς για τα κακώς κείμενα που κατατρύχουν τις ζωές μας, ας ρίξουμε μια ματιά στην πολιτική ζωή της Ισπανίας, οι ψηφοφόροι της οποίας κλήθηκαν στις κάλπες για τέταρτη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια.

Στην πιο πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση που διεξήχθη την περασμένη Κυριακή, επειδή τον περασμένο Απρίλιο οι πολιτικές δυνάμεις δεν τα βρήκαν για να σχηματίσουν βιώσιμη κυβέρνηση, τα πράγματα έγιναν χειρότερα από πριν και το αδιέξοδο είναι, στην πραγματικότητα, πολύ μεγαλύτερο.

Οι πλειοψηφούντες Σοσιαλιστές του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσες έχασαν 700 χιλιάδες ψηφοφόρους, υποχωρώντας από το 28,3% στο 28% και, έτσι, από 123 έδρες, που τους έδωσαν οι κάλπες του Απριλίου, τώρα έχουν 120, σε ένα Κοινοβούλιο με 350 μέλη.

Οι βασικοί τους σύμμαχοι, οι αριστεροί Podemos του Πάμπλο Ιγκλέσιας, με τους οποίους θέλουν να κάνουν τώρα κυβερνητική συνεργασία, έχασαν επίσης 700 χιλιάδες ψηφοφόρους, υποχωρώντας κατά μιάμιση μονάδα (από 14,3% στο 12,8%) και χάνοντας επτά βουλευτές (από 42 έχουν τώρα 35).

Εκείνοι, όμως, που έπαθαν πανωλεθρία άνευ προηγουμένου είναι οι «Πολίτες» του Άλμπερτ Ριβέρα, το κεντρώας κατεύθυνσης κόμμα που διεκήρυσσε φιλελεύθερες και εκσυγχρονιστικές θέσεις οι οποίες είναι κοντινές με όσα ευαγγελιζόταν το εγχώριο «Ποτάμι» του Σταύρου Θεοδωράκη.

Στο επτάμηνο που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο αναμετρήσεις απώλεσε τα 2/3(!) των ψηφοφόρων του (τους γύρισαν την πλάτη δυόμισι εκατομμύρια Ισπανοί που τους είχαν ψηφίσει τον Απρίλιο) και περιθωριοποιήθηκαν καθώς έμειναν με 10 βουλευτές (από 54), ενώ ο φέρελπις Ριβέρα οδηγήθηκε στην παραίτηση.

Τα τρία αυτά κόμματα ήταν υπεύθυνα για το γεγονός ότι η Ισπανία αδυνατεί να αποκτήσει σταθερή κυβέρνηση και η πολιτική ζωή της χώρας οδηγείται από κάλπη σε κάλπη, χάρις και στην απλή αναλογική που επιτρέπει τον κατακερματισμό των δυνάμεων. Οι ψηφοφόροι τούς τιμώρησαν και τους υποχρέωσαν να επιδιώξουν την κυβερνητική συνεργασία που πριν δεν ήθελαν να συνάψουν.

Μόνον, όμως, που η κυβερνητική συνεργασία θα γίνει πλέον υπό πολύ χειρότερες συνθήκες. Μετά τις κάλπες του Απριλίου οι Σοσιαλιστές, οι Podemos και οι «Πολίτες» είχαν πλειοψηφία 219 εδρών. Τώρα μόλις και μετά βίας συγκεντρώνουν 165 βουλευτές. Και έτσι η κυβέρνηση που θα σχηματισθεί –με ή χωρίς τους «Πολίτες»- από τους Σάντσες και Ιγκλέσιας θα έχει απέναντί της μια ενισχυμένη Δεξιά και μια επελαύνουσα Ακροδεξιά.

Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα του 38χρονου Πάμπλο Κασάδο ανέκαμψε εκλογικά κερδίζοντας σχεδόν τέσσερις μονάδες περισσότερες από τον Απρίλιο και, φθάνοντας στο 20,8%, ανέβασε τις έδρες του από 66 σε 88. Ενώ την ίδια ώρα το μέχρι πριν ένα χρόνο περιθωριακό VOX κέρδισε ένα εκατομμύριο επιπλέον ψηφοφόρους και με το 15,1% που απέσπασε έγινε η τρίτη πολιτική δύναμη, καταλαμβάνοντας 52 έδρες (από 24 τον Απρίλιο).

Αν υπάρχει κάποιο συμπέρασμα το οποίο μπορεί να εξαχθεί από όλα αυτά είναι ότι η πολιτική δεν είναι ένα παιχνίδι που παίζεται «εν ου παικτοίς». Με άλλα λόγια, η λαϊκή ετυμηγορία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αντιμετωπίζεται σαν παιχνίδι το οποίο μπορεί να επαναλαμβάνεται εσαεί μέχρις ότου  επιτευχθεί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα για όσους «κρατούν το πεπόνι και το μαχαίρι».

Γενικεύοντας τον κανόνα, θα λέγαμε ότι οι αποφάσεις των πολιτικών, είτε βρίσκονται στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, δεν μπορεί να λαμβάνονται ερήμην των πολιτών. Τα κόμματα παντού στον κόσμο κατεβαίνουν στις εκλογές με στόχο, αφενός να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους για το οποίο ψηφίστηκαν και, αφετέρου, για να εκπληρώσουν τις προσδοκίες όσων τους ψήφισαν.

Υπό αυτό το πρίσμα, όσο παράλογο είναι αυτό που έγινε στην Ισπανία, όπου χρειάστηκαν να στηθούν τέσσερις φορές κάλπες για να συγκροτήσουν –παρά τους πανηγυρισμούς των ομοϊδεατών τους στη χώρα μας- μια πολύ ασταθή κυβερνητική συνεργασία, άλλο τόσο ακατανόητα είναι αρκετά από όσα διαμείβονται στην εγχώρια πολιτική σκηνή, παρόλο που εμείς τον περασμένο Ιούλιο αποφύγαμε τον φαύλο κύκλο της πολιτικής αστάθειας και της αέναης επανάληψης των εκλογών.

Η απόπειρα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το Mεταναστευτικό χωρίς να έχει προετοιμάσει την κοινή γνώμη και κυρίως το τμήμα εκείνο του εκλογικού σώματος, το οποίο είχε πείσει προεκλογικά ότι οι λύσεις που είχε έτοιμες ήταν εύκολες και ανώδυνες, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που δείχνει ότι οι αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων δεν λαμβάνονται εν κενώ.

Από την άλλη, δεν περνά απαρατήρητη και η αλλοπρόσαλλη στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης στα ζητήματα που αφορούν την πάταξη της ανομίας που απασχολούν την επικαιρότητα των ημερών. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πάψει προ πολλού να είναι το περιθωριακό κόμμα του παρελθόντος και η σύνθεση των ψηφοφόρων του, που τον κράτησαν στο 31,6%, δεν συγκινείται από κραυγές κατά του (ανύπαρκτου) «αστυνομικού κράτους».

Αν έχουν απορίες, ας ρωτήσουν τον Άλμπερτ Ριβέρα, ο οποίος από φέρελπις αστέρας που ανέβαινε κατακόρυφα στο πολιτικό στερέωμα της Ισπανίας, βρέθηκε αίφνης εκτός νυμφώνος και οδηγήθηκε σε- προσωρινή ή μόνιμη, θα φανεί- αποστρατεία, προτού καλά- καλά γίνει σαράντα χρονών, τα οποία κλείνει αύριο!

Μας είχε πει για τον… Πάμπλο, αλλά όχι για τις συντάξεις

Βλέποντας τον Αλέξη Τσίπρα να «τρουπώνει» στη τελευταία σύναξη των ευρωσοσιαλιστών και ακούγοντας τα στελέχη της παράταξής του να προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα για τη σφαγή των συντάξεων, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι «ο κόσμος που μας ψήφισε τον Σεπτέμβριο ήξερε ότι θα έρθουν δύσκολα», μού δημιουργήθηκε η απορία αν όντως οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ έδωσαν πολιτική νομιμοποίηση για όλα όσα ζούμε τους τελευταίους μήνες.

Σκέφτηκα, λοιπόν, να ανατρέξω στην προεκλογική περίοδο για να επιβεβαιώσω ή να διαψεύσω το ερώτημα αν η ψήφος που απέσπασε ο κ. Τσίπρας ήταν συνειδητή πολιτική επιλογή που προερχόταν από πολίτες που ήταν ενήμεροι. Και αν τους είχε προειδοποιήσεις κανείς ότι λίγους μήνες μετά θα ακολουθούσε μια άνευ προηγουμένου φορολογική επιδρομή. Αν είχαν επίγνωση ότι οι κατά τεκμήριο φτωχοί συνταξιούχοι θα έχαναν το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το ΕΚΑΣ, για να μείνουμε στα πιο κραυγαλέα μνημονιακά μέτρα που άρχισαν να εφαρμόζονται, πλήττοντας τους κατά βάση πιο αδύναμους συμπολίτες που υποτίθεται ότι θα προστάτευε η «αριστερή κυβέρνηση».

Αναζήτησα, έτσι, την τελευταία προεκλογική ομιλία που εκφώνησε ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ στην Πλατεία Συντάγματος την Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου. Μίλησε μπροστά σε μια μεγάλη συγκέντρωση, όπως έγραφαν τα μέσα ενημέρωσης, και εκφώνησε μια παθιασμένη ομιλία που διήρκεσε 40 λεπτά. Μια ομιλία στην οποία ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως μπορεί ακόμη να δει κανείς στην ιστοσελίδα του, εμφάνιζε τον κ. Τσίπρα να λέει στους συγκεντρωμένους: «Ο πόθος του λαού για ζωή δε θα γίνει παρένθεση».

Η φράση αυτή ήταν το συμπύκνωμα ενός κατά τα άλλα φλύαρου λόγου, που, όμως, στις 2.915 λέξεις που ακούστηκαν από τα χείλη του πρωθυπουργού δεν χώρεσε ούτε μια (!) αναφορά στο Μνημόνιο το οποίο είχε υπογραφεί τον Ιούλιο και ψηφίστηκε άρον – άρον τον Δεκαπενταύγουστο. Βλέπετε, έπρεπε να προλάβει ο κ. Τσίπρας να πάει σε εκλογές και να πιάσει στον ύπνο την αιφνιδιασμένη αντιπολίτευση που καλή τη πίστει είχε προτάξει το εθνικό συμφέρον συμβάλλοντας στην προσπάθεια να μείνει η χώρα στην Ευρώπη ώστε να πηγαίνει ο πρωθυπουργός της στα Συμβούλια Κορυφής και να εγκαλεί τους Βρετανούς επειδή δεν είχαν προετοιμαστεί για το… Brexit.

Δεν ήταν, όμως, μόνον ο όρος «Μνημόνιο» που δεν εκστόμισε ο σίγουρος για τη νίκη του αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν και οι λέξεις «σύνταξη» ή «συνταξιούχος» που, όσο και αν ψάξει κανείς, δεν πρόκειται να τις βρει στην ομιλία του. Όπως δεν θα βρει την παραμικρή κουβέντα για το 99χρονο «Υπερταμείο» ή τον αυτοματοποιημένο «κόφτη» δημοσίων δαπανών που μπήκαν μεταγενέστερα στη ζωή μας.

Ακόμη, όμως, και οι ελάχιστες αναφορές στη λέξη «φόρος» ή σε παράγωγά της δεν έγιναν παρά για λόγους παραπειστικούς. «Ποιός θα διαπραγματευτεί τη φορολογική ελάφρυνση των αγροτών; Αυτοί που τον Ιούνη προπαγάνδιζαν το ΝΑΙ στη συμφωνία που μας έδιναν και καταργούσαν μονομιάς όλες τις φορολογικές τους διευκολύνσεις;», περιορίστηκε να ρωτήσει το ακροατήριό του ο πολιτικός ηγέτης που αγανακτεί όταν υπαινίσσεται κάποιος ότι είπε ψέματα, μιας κι εκείνος δέχεται μόνον ότι είχε «αυταπάτες».

Και αν απορείτε τι είπε σε όλη την υπόλοιπη ομιλία, αφού δεν μίλησε για «Μνημόνια», «συντάξεις» και «φόρους», η απάντηση είναι απλή: μεγαλόστομες ηρωικού τύπου διακηρύξεις για το πώς θα κατατροπωθεί το «παλιό» και «κούφια λόγια» για επερχόμενες ανατροπές στην Ευρώπη με τη συνεργασία «συντρόφων» του, που –φεύ!- οι ψηφοφόροι των χωρών τους ήταν, φαίνεται, λιγότερο εύπιστοι από τους έλληνες και δεν τους ανέθεσαν εντολή διακυβέρνησης. 

«Η μάχη για την αλλαγή της Ευρώπης, όχι μόνο δε τελείωσε τον Ιούλη, αλλά τώρα καλούμαστε να αποδείξουμε ότι δεν παραδίδουμε τα όπλα και συνεχίζουμε για να δρέψουμε όλοι μαζί τους καρπούς που έσπειρε ο αγώνας του ελληνικού λαού», έλεγε ο κ. Τσίπρας κάνοντας ειδική αναφορά στον ηγέτη των Ισπανών Podemos Πάμπλο Ιγκλέσιας που στο τέλος της προεκλογικής εκδήλωσης βγήκε κι ο ίδιος στο μπαλκόνι και απευθύνθηκε στους συγκεντρωμένους.

«Το αποτέλεσμα στις ελληνικές εκλογές θα είναι καθοριστικής σημασίας για τις εξελίξεις στην Ευρώπη», επέμεινε στη δική του ομιλία ο έλληνας πολιτικός ηγέτης που διακινδύνευσε προβλέψεις που η ζωή διέψευσε. «Γιατί σε λίγες μέρες έχει εκλογές στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιρλανδία», είπε, προσθέτοντας: «Φανταστείτε το μήνυμα της δικής μας νίκης στις δυνάμεις της αλλαγής της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Και φανταστείτε πόσο σημαντικό θα είναι αν ο έλληνας πρωθυπουργός στις Βρυξέλλες, από δω και στο εξής δεν είναι μόνος εναντίον πολλών. Αλλά θα έχει μαζί του και τον Πάμπλο από την Ισπανία και τον Τζέρεμι Άνταμς από την Ιρλανδία, έναν προοδευτικό πρωθυπουργό στη Πορτογαλία».

Αν εξαιρέσει κανείς την επιτυχία της πρόβλεψης του για την Πορτογαλία, που ήρθε από σπόντα, καθώς σχηματίστηκε κυβέρνηση από τους δεύτερους σε εκλογική δύναμη σοσιαλδημοκράτες, στα υπόλοιπα έπεσε έξω ο κ. Τσίπρας. Ο αγαπημένος του Πάμπλο, άλλωστε, υπέστη την περασμένη Κυριακή μια δεύτερη εκλογική ψυχρολουσία από την οποία δεν κατάφερε να τον διασώσει ούτε ο χαρακτηρισμός «προτεκτοράτο» που επιδαψίλευσε στη χώρα μας. Αλλά και μέσα να έπεφτε, παγερά αδιάφορους, μάλλον, θα άφηνε και πάλι όσους χάνουν αυτό το διάστημα τη δουλειά τους ή βλέπουν τα εισοδήματά τους να καταβυθίζονται εξαιτίας και των υψηλότερων φορολογικών επιβαρύνσεων.  

Μια κρίσιμη, ίσως, λεπτομέρεια είναι ότι στη συγκεκριμένη επικού τύπου ομιλία του ο νυν πρωθυπουργός είχε, σε τέσσερεις διαφορετικές αποστροφές του λόγου του, χαρακτηρίσει τις επερχόμενες κάλπες «δεύτερο δημοψήφισμα». Λέτε να ήθελε με αυτό τον τρόπο να στείλει το μήνυμα ότι θα έδειχνε στη λαϊκή ετυμηγορία των βουλευτικών εκλογών τον ίδιο… σεβασμό που επέδειξε και στην απόφαση του διαβόητου δημοψηφίσματος του Ιουλίου;