Συνολικές προβολές σελίδας

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κώτσης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κώτσης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη 22 Μαρτίου 2011

Να κάνουμε και… «Kάτι για το Φιλιάτι»

Πέρασα μια γλυκιά νοσταλγική νύχτα με το βιβλίο «Κάτι για το Φιλιάτι» που μόλις κυκλοφόρησε με την υπογραφή του παλαιού και καλού μου φίλου Γιώργου Κώτση, εκδότη της εφημερίδας «Τα Νέα των Φιλιατών». Ξενύχτησα το πρώτο βράδυ που το έλαβα, αλλά χαλάλι του. Μού ξύπνησε μνήμες παιδικές, μού θύμισε γεγονότα και ανθρώπους, μού έμαθε πράγματα που αγνοούσα και έπρεπε να ξέρω. Μα, πάνω από όλα, με προβλημάτισε. Και αυτούς τους προβληματισμούς θέλω κυρίως να εκμυστηρευθώ.
Οι Φιλιάτες, όπως προκύπτει ανάγλυφα μέσα από το πλούσιο ιστορικό υλικό που παρατίθεται στο βιβλίο, δημιουργήθηκαν πριν από περίπου τρεις αιώνες και αποτέλεσαν έκτοτε το κέντρο της ευρύτερης περιοχής πέρα από τον Καλαμά, για ένα και μόνο ουσιαστικό λόγο: διότι ήταν ένα επίκαιρο σημείο στη διαδρομή του εμπορικού δρόμου που οδηγούσε από το λιμάνι της Σαγιάδας στο τότε -και τώρα- κέντρο της Ηπείρου, στα Γιάννενα.
Συνέβη, δηλαδή, με το Φιλιάτι, που πήρε το όνομά του από τον πρώτο οικιστή του, ονόματι Φίλια, ό,τι και με τη δημιουργία των άλλων πόλεων και κωμοπόλεων που αποδίδεται ιστορικά στους δρόμους και στα κέντρα εμπορίου που, όταν είναι ενεργοί, δημιουργούν ανάπτυξη και, όταν παύουν να έχουν σημασία, οδηγούν σε παρακμή. 
Κάπως έτσι, λοιπόν, σχηματίστηκε ο οθωμανικός «Καζάς των Φιλιατών», που εκτείνονταν και πέρα από τα όρια του σημερινού διευρυμένου Δήμου και προσήλκυσε το ενδιαφέρον αρκετών ξένων περιηγητών τον 18ο και 19ο αιώνα. Τους δύο αυτούς αιώνες συγκεντρώθηκε κι ο πληθυσμός της κώμης από μουσουλμάνους και -εξισλαμισθέντες και μη- χριστιανούς κατοίκους, όπως μαρτυρούν τα αρκετά κοινά επώνυμα των δύο σύνοικων κοινοτήτων, οι οποίες έζησαν μαζί, άλλοτε αρμονικά και άλλοτε με αντιπαλότητες, ως το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου.    
  Ο μεταπολεμικός, ωστόσο, οικονομικός καταμερισμός της Ελλάδας άλλαξε τις ισορροπίες της περιοχής, καθώς μετατοπίστηκαν νοτιότερα οι δρόμοι του εμπορίου, για λόγους που σχετίζονταν και με τις γεωπολιτικές ισορροπίες της εποχής. Με αποτέλεσμα το Φιλιάτι και η ενδοχώρα του με τα δεκάδες χωριά που έσφυζαν από ζωή, προτού να πληγούν καίρια από τη μαζική μετανάστευση, η οποία ξεκίνησε ήδη από την ένταξη στο νεοελληνικό κράτος και συνεχίστηκε έκτοτε αμείωτη, σιγά-σιγά να «περιθωριοποιηθούν».
Επί έναν ολόκληρο αιώνα, οι ουσιαστικά μεγάλες αναπτυξιακές «ανάσες» της περιοχής υπήρξαν μόλις δύο: Αρχικά το νοσοκομείο, δημιούργημα των αναγκών του Εμφυλίου, σύμφωνα με το βιβλίο, αλλά και ταγών του τόπου που έβλεπαν μπροστά. Και κατόπιν το «εργοστάσιο», χωρίς περαιτέρω προσδιορισμούς, καθώς ήταν ένα και μοναδικό, δημιούργημα, μάλιστα, ενός αμερικανοθρεμμένου Φιλιαταίου από τη διωγμένη μουσουλμανική κοινότητα, του Μέτο Λάγια (που θυμάμαι σαν τώρα την πολυτελή Jaguar του να κυκλοφορεί στους λασπωμένους φιλιατιώτικους δρόμους της δεκαετίας του ΄70).
Τα τελευταία χρόνια η παρακμή της περιοχής έφτασε στο… απόγειο της. Οι ευκαιρίες που δημιούργησε το άνοιγμα των συνόρων με τη γειτονική Αλβανία και θα μπορούσαν να μας βγάλουν από την μετεμφυλιακή απομόνωση, παρήλθαν ανεκμετάλλευτες. Οι πόροι -λιγοστοί, ούτως ή άλλως, αφού δεν υπήρξε διεκδικητική διάθεση και προετοιμασία-, αντί να κατευθυνθούν σε μικρά ή μεγαλύτερα αναπτυξιακά έργα, «ιδιοποιήθηκαν» και σπαταλήθηκαν στη διευθέτηση «πελατειακών» υποχρεώσεων.
Οι σημερινοί ιθύνοντες του νέου Δήμου Φιλιατών, ο δήμαρχος Μηνάς Παπάς και οι συνεργάτες του, φαίνεται να έχουν καλή διάθεση και όρεξη για δουλειά. Αυτά είναι μια καλή αρχή που όμως, δεν αρκεί. Χρειάζεται, πάνω από όλα, σχέδιο και οργανωμένη δουλειά. Για να ξέρουμε τι θέλουμε και τι μπορούμε. Χωρίς κλαυθμυρισμούς για το… ένδοξο παρελθόν ή μεμψιμοιρίες για το δυσοίωνο παρόν, αλλά και δίχως ηττοπάθεια ή μαξιμαλισμούς για «το μέλλον», το οποίο, όπως λέει και η περιώνυμη ρήση, «ανήκει σε εκείνους που το προετοιμάζουν».
 Ο Γιώργος Κώτσης, όπως, βεβαίως, και ο Παύλος Μαντέλος, που από την Αμερική συνέγραψε το δεύτερο μέρος του βιβλίου με τις «Φιλιατιώτικες αναμνήσεις», έκαναν το χρέος τους. Συγκέντρωσαν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες για το παρελθόν και το παρόν του Φιλιατιού και τις απέδωσαν στις σημερινές και στις αυριανές γενιές.
 Οι τελευταίες, όμως, για να έχει «κάτι» να τους «πει» αυτή η πολύτιμη έκδοση πρέπει να μπορούν να ζήσουν στο Φιλιάτι. Να νοιώσουν, έστω, ότι εκεί είναι η ρίζα τους. Όπως νοιώθουμε όλοι εμείς που μπορεί να αναγκαστήκαμε να φύγουμε, άλλος για λίγο κι άλλος για περισσότερο, αλλά αισθανόμαστε ότι είμαστε πάντα εκεί.  
Δεν αρκεί, λοιπόν, το.. «διηγώντας τα να κλαις» που νιώθει κανείς πολλές φορές διαβάζοντας το βιβλίο. Χρειάζεται να κάνουμε και… «Kάτι για το Φιλιάτι».        

*Ο Γρηγόρης Τζιοβάρας είναι δημοσιογράφος, περιφερειακός σύμβουλος Θεσπρωτίας στο νέο Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου .Η αρθρογραφία του (ανα)δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα: http://topikakaiatopa.blogspot.com.