Ο Ανδρέας, ο Μαρκ Τουέιν και η πίστη στην πατρίδα ή στην κυβέρνηση

Σε μια συγκυρία κατά την οποία στη διεθνή ειδησεογραφία κυριαρχούν οι ιστορικές αποφάσεις δύο παραδοσιακά «αδέσμευτων» και ειρηνόφιλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως είναι η Φινλανδία και η Σουηδία, να ζητήσουν να μπουν κάτω από την αμυντική ομπρέλα του ΝΑΤΟ, στη χθεσινή συνεδρίαση του ελληνικού Κοινοβουλίου οι εγχώριες πολιτικές δυνάμεις «σκοτώνονταν» για την ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία με επιχειρηματολογία που έδειχνε να ανασύρεται από το χρονοντούλαπο παλαιότερων δεκαετιών.

Όποιος άκουγε τη συζήτηση έμενε έκπληκτος και μόνον από το γεγονός ότι… πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντιπαράθεση είχαν οι αναφορές στον αλήστου μνήμης Πιουριφόι και στους χειρισμούς τους οποίους έκανε πριν από τρεις και τέσσερις δεκαετίες ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ανεξαρτήτως από ποια άποψη μπορεί να έχει κάποιος για την εξωτερική πολιτική του αείμνηστου ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, είναι απορίας άξιον πως μπορεί υπεύθυνοι πολιτικοί ηγέτες της εποχής μας να αναζητούν αναλογίες σε περιόδους οι οποίες δεν έχουν καμία απολύτως συνάφεια με τη σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα.

Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει με ασύλληπτες ταχύτητες, το γεωστρατηγικό περιβάλλον των ημερών μας είναι εντελώς διαφορετικό και δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα προηγούμενο και στη Βουλή των Ελλήνων κυριάρχησε το αν είχε δίκιο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που χαρακτήριζε «Ιανό» τον Ανδρέα Παπανδρέου ή αν ο τελευταίος σωστά έλεγε «έξω οι βάσεις του θανάτου» προτού η κυβέρνησή του υπογράψει, τη δεκαετία του ΄80, νέα συμφωνία για την παραμονή των αμερικανικών βάσεων στη χώρα.

Δεν μπορώ να ξέρω πώς ακριβώς διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος στη Φινλανδία και στη Σουηδία, αλλά ειλικρινά δεν μπορώ να φανταστώ ότι στη Στοκχόλμη και στο Ελσίνκι επικαλούνται λόγια και κινήσεις του Ούλοφ Πάλμε για να αξιολογήσουν τις πρωτοβουλίες της σημερινής πρωθυπουργού Μαγκνταλένα Άντερσον και να (επι)κρίνουν την απόφαση της ίδιας και της Φινλανδής ομολόγου της Σάνα Μάριν να υποβάλουν αίτημα για ένταξη των χωρών τους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Το αστείο(;) είναι ότι υπήρξαν δημοσιεύματα στη χώρα μας που χαρακτήριζαν «αντιδημοκρατική» τη στάση τους. Το ό,τι οι υπογράφοντες αυτά τα δημοσιεύματα τάσσονται συγκεκαλυμένα ή και ανοικτά υπέρ της εισβολής του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία και ζητούν να τερματιστεί η αντίσταση των Ουκρανών στην καταπάτηση τη ανεξαρτησίας τους, προφανώς μόνον τυχαία δεν είναι…

Επιστρέφοντας, ωστόσο, στα δικά μας και στη σφοδρή χθεσινή αντιπαράθεση στη Βουλή για το περιεχόμενο που έχει η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) Ελλάδας-ΗΠΑ, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η κατάρτισή της άρχισε επί των ημέρων της προηγούμενης κυβέρνησης και η οριστικοποίησή της έγινε από τη σημερινή, χωρίς, όμως, ουσιώδεις αποκλίσεις από τα τετελεσμένα της προηγούμενης περιόδου. Ακόμη και αν δεν πάρει κάποιος τοις μετρητοίς όσα έχει κατά καιρούς δηλώσει ο απελθών πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ για την αγαστή συνεργασία που είχε με την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, δύσκολα μπορεί να αρνηθεί ότι άλλαξαν πολλά πράγματα στην εξωτερική πολιτική μετά την κυβερνητική αλλαγή του 2019.

Για του λόγου το αληθές, μάλιστα, αρκεί να ανατρέξει κανείς στα λεγόμενα από τον κ. Τσίπρα στην περί ης ο λόγος κοινοβουλευτική συζήτηση. «Ναι, πράγματι, επί ΣΥΡΙΖΑ έγιναν πάρα πολύ ουσιαστικά βήματα», είπε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, για να συμπληρώσει: «Είχαμε απόλυτη αίσθηση της ευθύνης να υπερασπιστούμε την εθνική γραμμή και είχαμε πατριωτική αίσθηση της ευθύνης και προχωρήσαμε σε επιλογές που ενίσχυσαν τον ρόλο της χώρας διεθνώς και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα».

Απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό, συνέχισε λέγοντας: «Ξέρετε πολύ καλά ότι επί ΣΥΡΙΖΑ καθιερώθηκε ο στρατηγικός διάλογος και το σχήμα 3+1. Επί ΣΥΡΙΖΑ προωθήθηκε και στηρίχθηκε όσο ποτέ άλλοτε ο αγωγός EastMed. Επί ΣΥΡΙΖΑ πέρασε το EastMed Act που πίεζε το State Department για πρώτη φορά να καταγράψει τις τουρκικές παραβιάσεις και να άρει το εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Επί ΣΥΡΙΖΑ προχώρησαν επενδύσεις αμερικανικές όπως το FSRU που εγκαινιάσατε προχθές. Καλά κάνατε και το εγκαινιάσατε, αλλά είπατε “δικό μας έργο”. Επί ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε αυτό. Μαζί με τον Μπορίσοφ το υπογράψαμε». 

Και δεν έμεινε εκεί: «Εγκαινιάσατε και τα Ναυπηγεία της Σύρου. Επί ΣΥΡΙΖΑ έγινε και αυτό το έργο», πρόσθεσε για να συνοψίσει ο ίδιος: «Η Ελλάδα και κάθε Έλληνας πρωθυπουργός, κύριε Μητσοτάκη, οφείλει να διαπραγματεύεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ενίσχυση των διμερών μας σχέσεων, αλλά σε αμοιβαία επωφελή βάση. Για εμάς αμοιβαία επωφελής βάση συνεργασίας στον τομέα της άμυνας είναι η εξασφάλιση ανταλλαγμάτων και εγγυήσεων σε σχέση με τα αμυντικά συμφέροντα της χώρας».

Το καλύτερο όλων, ωστόσο, ήταν όταν ο κ. Τσίπρας -άθελά του, κατά τα φαινόμενα- επικαλέστηκε την ίδια ακριβώς ρήση του Μαρκ Τουέιν που είχε χρησιμοποιήσει λίγο νωρίτερα ο κ. Μητσοτάκης. «Πατριωτισμός σημαίνει πίστη στην πατρίδα πάντα, πίστη στην κυβέρνηση μόνο όταν το αξίζει», ήταν η επίμαχη φράση στην οποία, όμως, οι δύο αρχηγοί… κατάφεραν να δώσουν διαφορετική ερμηνεία. Ο μεν πρωθυπουργός είπε ότι στο θέμα της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας «συμπίπτουν και ισχύουν απόλυτα και οι δύο αυτές προϋποθέσεις». Ο δε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης αντέτεινε ότι «εσείς αποδεικνύετε, μέρα με τη μέρα, ότι δεν το αξίζετε».

Για να αποδειχθεί, έτσι, πως όταν ένας πολιτικός θέλει να διαφωνήσει, μπορεί να το κάνει ακόμη και όταν συμφωνεί…

Το «παγκόσμιο χωριό» ψάχνει ακόμη τη «χρυσή συνταγή»

 Όσοι δεν εθελοτυφλούν και δεν αυταπατώνται αναγνωρίζουν εύκολα ότι αν υπάρχει ένα σίγουρο συμπέρασμα, το οποίο μπορεί να εξαχθεί από όσα ξέρουμε ως τώρα για την πανδημία του κορωνοϊού, αυτό είναι ότι δεν έχει βρεθεί η «χρυσή συνταγή» για την αποτροπή της.

Ο πλανήτης μοιάζει με ένα μεγάλο «παγκόσμιο χωριό» στο οποίο, με μικρότερη ή μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, όλοι περίπου τα ίδια κάνουν, αντιγράφοντας πολύ συχνά εκείνα που κάνουν οι διπλανοί τους. Και, επειδή στον ορίζοντα δεν φαίνεται να προβάλλουν μαγικές λύσεις, η εικόνα είναι σχεδόν πανομοιότυπη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Με τις διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα να είναι λίγες και μάλλον δυσδιάκριτες.

Σε πείσμα, άλλωστε, της πληθώρας των καφενειακού τύπου αναλυτών που κατακλύζουν τη δημόσια σφαίρα και ιδίως το Διαδίκτυο με τις θεωρίες τους, οι οποίες τις περισσότερες φορές δεν είναι τίποτε άλλο από δικαιολογίες για την ακατάσχετη γκρίνια και την ατεκμηρίωτη άρνηση που τους χαρακτηρίζει, η πορεία της πανδημίας καταδεικνύει, όλο και πιο παραστατικά, ότι δεν υπάρχουν ούτε άτρωτα πρόσωπα ούτε άβατες περιοχές.

Η διάγνωση ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Εμάνουελ Μακρόν προσβλήθηκε από τον ιό, η δημόσια παραδοχή του βασιλιά της Σουηδίας για τους τραγικούς χειρισμούς της χώρας του η οποία αψήφισε την παγκόσμια τάση και δεν κήρυξε lockdown, καθώς η υπέρβαση από τη Γερμανία του ορίου των 30.000 κρουσμάτων ημερησίως, είναι τρεις ειδήσεις από την τρέχουσα επικαιρότητα που συνιστούν αψευδείς μαρτυρίες ότι κανείς δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της επελαύνουσας λοίμωξης Covid-19.

Ο ένας μετά τον άλλο καταρρίπτονται οι μύθοι που καλλιεργήθηκαν το προηγούμενο διάστημα για τις αιτίες που τροφοδοτούν το πρωτόγνωρο φαινόμενο που αντιμετωπίζει, σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση, ολόκληρος ο πλανήτης. Άρκεσε γι΄ αυτό η απρόσεκτη συμπεριφορά ακόμη και ενός ηγέτη για τον οποίο κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι υποχρεώθηκε να… στριμωχτεί σε λεωφορείο. Και έφθασε το βιαστικό άνοιγμα της χριστουγεννιάτικης αγοράς σε μια χώρα που διαθέτει τις περισσότερες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και δεν φημίζεται για τον απείθαρχο πληθυσμό της.

Χώρες που δεν άνοιξαν τον τουρισμό τους, όπως για παράδειγμα το Ισραήλ, επλήγησαν πολύ περισσότερο από χώρες που υποδέχθηκαν τουρίστες. Νησιωτικά συμπλέγματα, όπως η Αυστραλία, που πέρασε δύσκολα τους τους προηγούμενους (χειμωνιάτικους για εκείνη) μήνες ή η Ιαπωνία, που χτυπιέται τώρα, δεν κατάφεραν να αμυνθούν αποτελεσματικά παρόλο που οι επισκέπτες τους έφθαναν κυρίως αεροπορικώς και, άρα, θεωρητικώς τουλάχιστον, μπορούσαν με τα τεστ και την καραντίνα να περιορίσουν τον επιπολασμό.

Κράτη, όπως η Νότια Κορέα, τα οποία έκαναν μαζικά τεστ, διαδικασία η οποία από κάποιους… ερασιτέχνες λοιμωξιολογούντες είχε θεωρηθεί την προηγούμενη περίοδο ως «πανάκεια», δεν απέφυγαν, εν τέλει, την εξάπλωση του ιού.

Ενώ, κακά τα ψέματα, ακόμη και κυβερνήσεις οι οποίες έδρασαν εγκαίρως στο πρώτο «κύμα», όπως η ελληνική, που μάλλον βιάστηκε να πανηγυρίσει για τις αρχικές θετικές επιδόσεις της, δεν απεδείχθησαν εξίσου ανθεκτικές στην ένταση με την οποία ξέσπασε το δεύτερο και πολύ φονικότερο πανδημικό «κύμα».

Περιοχές, άλλωστε, της ελληνικής επικρατείας, όπως τα Γρεβενά ή η Ευρυτανία, που την άνοιξη και το καλοκαίρι διαφημίζονταν ως «Covidfree», το φθινόπωρο βρέθηκαν στη διακεκαυμένη ζώνη. Ίσως γιατί οι κάτοικοί τους επέδειξαν αμεριμνησία επειδή πίστεψαν ότι θα ήταν για πάντα αλώβητοι.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έχει… μαλλιάσει η γλώσσα των σοβαρών επιστημόνων να επαναλαμβάνουν ότι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού είναι η «ευλαβική» τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας και των κανόνων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Ούτε κάποιος εχέφρων μπορεί να αρνηθεί ότι η εξέλιξη των πραγμάτων έχει επιβεβαιώσει πλήρως αυτές τις τόσο απλές αλήθειες.

Σε όσα τεστ, δωρεάν ή όχι, και αν υποβληθεί κάποιος που συνωστίζεται, αποτελεί αυτονόητη αλήθεια ότι ο κίνδυνος να προβληθεί από τον ιό παραμένει μεγάλος. Αντιθέτως, όποιος αποφεύγει τον συγχρωτισμό και φοράει τη μάσκα του όταν βρίσκεται κοντά σε άλλους ανθρώπους, έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνει απρόσβλητος.

Αναμφίβολα, η μόνη προοπτική για να απαλλαγούμε από τον εφιάλτη που σκιάζει τις ζωές όλων μας είναι ο εκτεταμένος εμβολιασμός, που για να γίνει, όμως, πράξη θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όσο και αν ο χρόνος έχει αρχίσει να μετρά αντίστροφα, ο αγώνας κατά της πανδημία έχει πολύ δρόμο ακόμη. Πολύ περισσότερο που η ταχύτητα με την οποία θα τρέξει το εμβολιαστικό πρόγραμμα εξαρτάται περισσότερο από διεθνείς και λιγότερο από εγχώριες αποφάσεις.

Απαιτείται, ως εκ τούτου, να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι απέχουμε αρκετά από το να πει κάποιος ότι «φάγαμε το βόδι και μας μένει μόνον η ουρά». Χρειάζεται, δηλαδή, να αντιληφθούμε ότι είμαστε ακόμη μακριά από την… ουρά του βοδιού. Κυρίως, να δούμε κατάματα τις πολύ απλές αλήθειες που συνθέτουν ένα πολύπλοκο πρόβλημα. Για να σταθούμε απέναντί του χωρίς περιττούς κομπασμούς και δίχως μίζερη γκρίνια, αλλά με περίσκεψη, προσήλωση στις οδηγίες των ειδικών και, προπαντός, με ακλόνητη πίστη στην επιστημονική γνώση.

Σουηδία – Ελλάδα. «Και διηγώντας τα να κλαις…»

Την περασμένη Κυριακή που η ελληνική πολιτική σκηνή, με το βλέμμα στραμμένο στις επόμενες -πρόωρες, ως συνήθως- εκλογές,κυριαρχούνταν από την «αυτιστική» διαμάχη για το τι σημαίνει «παροχές» και πως αυτές κοστολογούνται, σε μια άλλη άκρη της Ευρώπης ένας λαός προσέρχονταν σε ένα αμετάθετο από δεκαετίες ραντεβού με την κάλπη.

Ο λόγος για τη Σουηδία, όπου οι πολίτες ξέρουν ότι κάθε τετραετία, τη δεύτερη Κυριακή του Σεπτεμβρίου, καλούνται για μια και μόνη φορά να εκλέξουν την κυβέρνηση της επιλογής τους, η οποία εξαντλεί, σε κάθε περίπτωση, τη θητεία της, ακόμη και όταν μεσολαβούν αστάθμητοι παράγοντες.

Τη ζηλευτή αυτή σταθερότητα του κοινοβουλευτικού συστήματος της σκανδιναβικής χώρας δεν στάθηκαν ικανές να την διαταράξουν ούτε συνταρακτικές πολιτικές δολοφονίες, όπως εκείνη του εμβληματικού Ούλοφ Πάλμε, ούτε οικονομικές κρίσεις, όπως αυτή που αντιμετώπισε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν βρέθηκε σε βαθειά ύφεση, δοκίμασετο πικρό ποτήρι της υψηλής ανεργίας και είδετο δημόσιο χρέος της να εκτινάσσεται στα ύψη.

Αρχής γενομένης από τους σοσιαλδημοκράτες που βρέθηκαν την περίοδο της κρίσης στην εξουσία και κατόπιν τους κεντροδεξιούς που τους διαδέχθηκαν,οι Σουηδοί πολιτικοί προχώρησαν σε μια σειρά οικονομικές μεταρρυθμίσεις που θωράκισαν τη χώρα τους, η οποία, αν και πληρούσε, πολύ περισσότερο από την Ελλάδα και άλλους εφαρμοστές της «δημιουργικής λογιστικής», τα κριτήρια, έμεινε εκτός ευρωζώνης και πέρασε σχεδόν «αβρόχοις ποσί» την παγκόσμια κρίση του 2008.

Στις ευρωεκλογές του περασμένου Μαΐου, ο κεντροδεξιός συνασπισμός βρέθηκε στη δεύτερη θέση, αλλά ουδείς διανοήθηκε να θέσει ζήτημα πρόωρης διάλυσης της Βουλής λόγω δυσαρμονίας με το εκλογικό σώμα. Περίμεναν τη δεύτερη Κυριακή του Σεπτεμβρίου για να δώσουν και πάλι πλειοψηφίαστα αντιπολιτευόμενα κόμματα της Κεντροαριστεράς που χωρίς να αυξήσουν αισθητά τη δύναμη τουςκέρδισαν την πρωτιά και ετοιμάζονται να σχηματίσουν, με διαπραγματεύσεις που ίσως κρατήσουν αρκετές εβδομάδες ή και μήνες, κυβέρνηση συνεργασίας η οποία πιθανότατα δεν θα διαθέτει απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Ο απερχόμενος κεντροδεξιός πρωθυπουργός είδε τα ποσοστά του κόμματός του να υποχωρούν εξαιτίας της επέλασης ενός ακροδεξιού κόμματος που ξεκίνησε ως φιλοναζιστικό μόρφωμα και με ξενοφοβική ατζέντα εναντίον των μεταναστών –ας όψεται η συμπατριώτισσά τους αρμόδια Επίτροπος ΣεσίλιαΜάλστομ που ήθελε να κάνει την Ελλάδα και τη Μεσόγειο στεγανή «φυλακή» για τους απελπισμένους όλης της Αφρικής και της Ασίας-υπερδιπλασίασε την απήχησή του προσελκύοντας απογοητευμένους συντηρητικούς πολίτες.

Παρά ταύτα, κανείς δεν διανοήθηκε να μετρήσει τους πρώην (;) ναζιστές ως συνιστώσα της δημοκρατικής Κεντροδεξιάς, να μιλήσει για «παραπλανημένους», να επενδύσει πολιτικά στη ρατσιστική τους ατζέντα ή να καλλιεργήσει προσδοκίες για… μελλοντική τους «σοβαρότητα». Στο περιθώριο της πολιτικής ήταν και εκεί φαίνεται ότι θα παραμείνουν.

Η πλειοψηφούσα Κεντροαριστερά –Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινοι και Αριστεροί- που θα αναλάβει τα ηνία της χώρας έχει δεσμευθεί να αυξήσει,κατά περίπου 5 δισ. ευρώ, τις δημόσιες δαπάνες, τις οποίες μείωσαν οι προκάτοχοί της κεντροδεξιοί με περικοπές στο περίφημοσουηδικό «κράτος πρόνοιας» και ιδιωτικοποίηση διαφόρων δομών του δημοσίου που επιδείνωσαν τους δείκτες ανισότητας.

Οι δεσμεύσεις, όμως, που ανέλαβαν είναι σαφείς και δεν περιέχουν γενικόλογους αφορισμούς περί πάταξης της φοροδιαφυγής ή χρηματοδότησης από κοινοτικούς πόρους και άλλα ηχηρά παρόμοια όπως αυτά που ακούγονται διαχρονικά στην Ελλάδα από την εκάστοτε αντιπολίτευση.

Καθαρά και ξάστερα είπαν στους Σουηδούς ψηφοφόρους ότι θα αυξήσουν τη φορολογία επί των εισοδημάτων, την οποία είχαν μειώσει οι κεντροδεξιοί, καθώς αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μη διαψευστεί το προεκλογικό πρόγραμμα, όπως με μαθηματική ακρίβεια συμβαίνει με όσους εξαγγέλλουν ταυτόχρονα αύξηση δαπανών και μείωση φόρων, βαφτίζοντάς τα είτε «ισοδύναμα» είτε «μη παροχές».

Θέλετε και το καλύτερο; Ο σοσιαλδημοκράτης νέος εντολοδόχος πρωθυπουργόςΣτέφανΛεβέν δεν είναι κάποιο πρόσωπο από «τζάκι». Είναι ένας απλός οξυγονοκολλητής που διακρίθηκε ως υπεύθυνος συνδικαλιστής από εκείνους που προέρχονται από τον πραγματικό κόσμο της εργασίας και έβαλαν πλάτη όταν η χώρα τους βρέθηκε στη δεινή οικονομική κρίση.

Με αυτά και με αυτά, όπως αντιλαμβάνεται κανείς η παραμικρή σύγκριση με την Ελλάδα παραπέμπει στην παράφραση «και διηγώντας τα να κλαις…».