Με… νοσταλγία δεν λειτουργούν «φουγάρα»

 «Στόχος είναι να ανάψουν όσο περισσότερα φουγάρα γίνεται…», δήλωνε η Θεοδώρα Τζάκρη όταν τον Σεπτέμβριο του 2015 αναλάμβανε το χαρτοφυλάκιο της υφυπουργού Βιομηχανίας στην κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Δεκατρείς μήνες αργότερα, ωστόσο, εγκατέλειψε το κυβερνητικό αξίωμα αφήνοντάς μας με την απορία πόσα φουγάρα άναψαν και πότε έσβησαν επί των ημερών της υφυπουργίας της.

Χωρίς να είναι βέβαιο ότι συνδέονται τα δύο γεγονότα, μερικούς μήνες μετά την αντικατάσταση της φερέλπιδος πολιτικού από την Πέλλα, η εταιρεία ΒSH (Βosch Siemens Hausgerate) Hellas που κατασκεύαζε τις λευκές συσκευές «Πίτσος» ανακοίνωνε την απόφαση της γερμανικής μητρικής εταιρείας να βάλει λουκέτο στο εργοστάσιο της επιχείρησης στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα όριζε ότι οι τίτλοι τέλους για την «Πίτσος» θα έπεφταν στο τέλος του 2018, αλλά στη συνέχεια η ημερομηνία λήξης ορίστηκε για το τέλος του 2020.

Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν έκανε απολύτως τίποτε για να εμποδίσει τη δυσμενή αυτή εξέλιξη. Το αντίθετο θα έλεγε κανείς, καθώς είχε εξαρχής εχθρική διάθεση απέναντι στον συμβιβασμό τον οποίο είχαν πετύχει οι προηγούμενες κυβερνήσεις με τη γερμανική εταιρία Siemens, η οποία προκειμένου να εξιλεωθεί για το σκάνδαλο με τα «μαύρα ταμεία» είχε, μεταξύ άλλων, δεσμευτεί να υλοποιήσει στη χώρα μας επένδυση 60 εκατ. ευρώ που θα απασχολούσε 700 εργαζόμενους.

Στο κείμενο της συμβιβαστικής συμφωνίας με την Siemens, η οποία είχε ψηφιστεί από τη Βουλή ως χωριστός νόμος, η επένδυση δεν κατονομαζόταν, αλλά ήταν κοινό μυστικό ότι αφορούσε τη μετεγκατάσταση του εργοστασίου της BSH - Πίτσος από τον Ρέντη στη Μαγούλα Αττικής. Είχε μάλιστα βρεθεί και το σχετικό ακίνητο, πλην, όμως, ο προσκείμενος στο τότε κυβερνών κόμμα δήμαρχος της περιοχής αντέδρασε στην αδειοδότηση.

Η επένδυση ματαιώθηκε και οι Γερμανοί ιδιοκτήτες της εταιρείας, οι οποίοι είχαν αποκτήσει τον έλεγχο της «Πίτσος» έπειτα από μια μεγάλη απεργία που έγινε στην επιχείρηση στα μέσα της δεκαετία του 1970, αποφάσισαν να κατευθύνουν την παραγωγική τους δραστηριότητα εκτός Ελλάδας, επιλέγοντας πιο συμφέροντες προορισμούς όπως είναι η Τουρκία ή η Σλοβενία. Είναι γνωστό άλλωστε ότι το κεφάλαιο δεν έχει… πατρίδα και κατευθύνεται εκεί που βρίσκει μεγαλύτερο κέρδος.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, βεβαίως, τα σχέδια των Γερμανών… καπιταλιστών διευκόλυναν τα μάλα και οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση, καθώς δεν άνοιξε μύτη με την απόφαση για το λουκέτο επειδή, όπως γράφηκε τότε χωρίς να διαψευστεί, οι εργατοϋπάλληλοι της επιχείρησης, με τη συναίνεση και του σωματείου τους, εξασφάλισαν γενναίες αποζημιώσεις απόλυσης.

Παραδόξως πως, ωστόσο, το ζήτημα ανακινήθηκε πρόσφατα με επιστολή που έστειλε προς τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργατοϋπαλλήλων Μετάλλου, ζητώντας την παρέμβασή του, ώστε να μην σταματήσει η λειτουργία της «Πίτσος» που έχει ιστορία 155 ετών, με έτος ίδρυσης το 1865. Ακόμη πιο παράδοξη, όμως, ήταν η αντίδραση της πρώην υφυπουργού Βιομηχανίας Θεοδώρας Τζάκρη, η οποία εξέδωσε ανακοίνωση για να επικρίνει τη σημερινή κυβέρνηση ότι ευθύνεται για ένα «λουκέτο» που αποφασίστηκε πριν από τρία χρόνια.

Πέρα από τις πολιτικές καντρίλιες, πάντως, αφού στην κόντρα μπήκαν και άλλοι πολιτικοί από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ, η φυγή μιας επιχείρησης από τη χώρα μας και η μεταφορά των δραστηριοτήτων της στην Τουρκία ή όπου αλλού είναι ένα σοβαρό ζήτημα που δεν μπορεί να αφήνει αδιάφορους ούτε όσους απαρτίζουν το πολιτικό σύστημα ούτε την κοινωνία και τους συλλογικούς φορείς της (συνδικάτα, κλπ).

Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την καθυστερημένη αντίδραση της Ομοσπονδίας των μεταλλεργατών, εκδηλώθηκε, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ένα κύμα έντονης νοσταλγίας για τις χαμένες ελληνικές βιομηχανίες που, όπως η «Πίτσος», έγραψαν ιστορία τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά τα τελευταία χρόνια δεν άντεξαν στον διεθνή ανταγωνισμό και οδηγήθηκαν στο λουκέτο.

Κάποιες εξ αυτών μάλιστα κατέρρευσαν πολύ πριν ζήσουμε την τελευταία φάση της φρενήρους παγκοσμιοποίησης, ενώ άλλες διατηρήθηκαν λίγο παραπάνω στη ζωή είτε χάρις σε κρατικές επιδοτήσεις είτε επειδή προσέλκυσαν κεφαλαιακές ενισχύσεις από το εξωτερικό. Το μόνο αναμφισβήτητο συμπέρασμα είναι ότι ο βιομηχανικός χάρτης του 1960 και του 1970 δεν έχει καμία σχέση με τον παραγωγικό χάρτη του 2020. Οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτό είναι πολλοί και σίγουρα δεν μπορούν να εξαντληθούν σε ένα τέτοιο σημείωμα.

Κακά τα ψέματα, η ποιότητα αλλά κυρίως το κόστος των παραγόμενων στην Ελλάδα ηλεκτρικών συσκευών δεν μπορεί να συγκριθούν με πολλά εισαγόμενα. Και όσο και αν οι έχοντες κάποια ηλικία νοσταλγούμε τις πρώτες συσκευές που μπήκαν σπίτι μας και ήταν made in Greece, έστω και με σχετικά μικρή εγχώρια προστιθέμενη αξία, η συντριπτική πλειονότητα στις μέρες μας προτιμά τις φτηνότερες και πιο σύγχρονες συσκευές ακόμη και όταν αυτές κατασκευάζονται στην… Τουρκία.

Όπως και να έχει, η Ελλάδα του 2020 δεν μπορεί να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα στα φουγάρα. Οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στον παγκόσμιο καταμερισμό, σε συνδυασμό με το καλά εκπαιδευμένο προσωπικό που διαθέτει την υποχρεώνουν να στρέψει το ενδιαφέρον της σε νέες μορφές παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως είναι η έρευνα και η καινοτομία, η ψηφιακή τεχνολογία, η πράσινη ενέργεια και η τεχνητή νοημοσύνη στις οποίες μπορεί να πρωταγωνιστήσει.

Σπάταλος επικοινωνιακός ακτιβισμός

            Στην εγχώρια δημοσιότητα που δικαιολογημένα κατακλύζεται το τελευταίο από τις (υποτιθέμενες) διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους Ευρωπαίους εταίρους, που κάνουν αρκετούς στο εξωτερικό να δυσανασχετούν, πλην όμως προκαλούν... ρίγη ενθουσιασμού στους -γνωστούς για το... ανοιχτό και εξωστρεφές πνεύμα- Έλληνες ιεράρχες, κατάφερε και βρήκε λίγο χώρο η “ιστορία” του επιχειρηματικού εγχειρήματος ενός συμπατριώτη μας, ο οποίος αποφάσισε να αναβιώσει μια πασίγνωστη κατά το παρελθόν ελληνική εταιρική επωνυμία ηλεκτρικών συσκευών.

            Από μια πρώτη άποψη πρόκειται για μια πολύ αξιέπαινη προσπάθεια. Γιατί ποιος, αλήθεια, δεν θα ενθουσιαζόταν διαβάζοντας ή ακούγοντας ότι σε καιρούς κρίσης ένα εμβληματικό ελληνικό brand name επανέρχεται για να ανταγωνιστεί τα εισαγόμενα προϊόντα, που το είχαν εξοβελίσει παλαιότερα από την εγχώρια αγορά, και -γιατί όχι- να κατακτήσει και τις αγορές των γειτονικών χωρών;

            Σε μια δεύτερη, όμως, ανάγνωση της συγκεκριμένης επιχειρηματικής ιστορίας -που τα ονόματα δεν έχουν σημασία, γιατί στόχος τούτου του σημειώματος δεν είναι η διαφήμιση ή η δυσφήμιση της κατά τα λοιπά φιλόδοξης εταιρικής απόπειρας- προκύπτει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο ενθουσιώδη όσο τουλάχιστον φαίνονται εκ πρώτης.

            Ο επιχειρηματίας ο οποίος ανέλαβε το ρίσκο του εγχειρήματος, δεν κρύβει ότι τα προϊόντα που παράγει η επιχείρησή του και απευθύνονται στους Έλληνες καταναλωτές, κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου στην Πολωνία. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, οι ηλεκτρικές συσκευές που διεκδικούν την προτίμησή μας, το μόνο ελληνικό που διαθέτουν είναι η... νοσταλγική επωνυμία.

            Ο λόγος που συμβαίνει αυτό, που υποχρεώνεται δηλαδή μια ελληνική επιχείρηση να εισάγει έτοιμα τα προϊόντα της από εργοστάσιο του εξωτερικού έχει να κάνει με το κόστος παραγωγής, το οποίο βεβαίως επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες, ένας από τους οποίους -αλλά προφανώς όχι ο μοναδικός- είναι και το ύψος του μισθού των εργαζομένων. 

            Σε μια από τις συνεντεύξεις του ο ιδιοκτήτης της εταιρίας υποστήριξε ότι αν οι ίδιες συσκευές κατασκευαζόταν στην Ελλάδα, η λιανική τιμή πώλησής τους θα ήταν διπλάσια από εκείνη στην οποία διατίθενται στην ελληνική αγορά οι συσκευές που παράγονται στο πολωνικό εργοστάσιο. Και άρα, το κόστος παραγωγής προϊόντων του ίδιου σήματος στην Ελλάδα είναι απαγορευτικό.

            Η περίπτωση του συγκεκριμένου επιχειρηματικού εγχειρήματος δεν είναι, φυσικά, η μόνη, αφού πάμπολλες εταιρίες παράγουν τα “ελληνικά” προϊόντα τους εκτός Ελλάδος και χωρίς την παραμικρή εγχώρια προστιθέμενη αξία. Αποτελεί, ωστόσο, την επιτομή της βαθιάς και γι΄ αυτό αξεπέραστης κρίσης που διατρέχει την ελληνική οικονομία και εκφράζεται με το διπλό έλλειμμα -το εμπορικό και το δημοσιονομικό- καθώς και με την υψηλή ανεργία.

            Είναι ακριβώς τα χρόνια προβλήματα του ασθενικού παραγωγικού μοντέλου που μας οδήγησαν στο Μνημόνιο και που παρά την παρά την πενταετή μνημονιακή μέγγενη όχι μόνον δεν περιορίστηκαν αλλά επιτάθηκαν. Σε πείσμα, μάλιστα, όσων υπολόγιζαν ότι η βίαιη εσωτερική υποτίμηση που μας επιβλήθηκε θα οδηγούσε στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας με μόνο απτό και ουσιώδες μέτρο τον (εύκολο στην εφαρμογή) περιορισμό των εισοδημάτων και κατά βάση εκείνων της μισθωτής εργασίας.    

             Στην παρούσα φάση, αν έχει κάποια αξία μια τέτοια συζήτηση είναι για να καταδείξει τον εντελώς λάθος τρόπο με τον οποίο γίνονταν και, δυστυχώς, εξακολουθούν να γίνονται οι διαβουλεύσεις, οι διαπραγματεύσεις, ακόμη και οι συγκρούσεις των ελληνικών κυβερνήσεων με τους Ευρωπαίους εταίρους της χώρας.

            Η νέα κυβέρνηση, αντί να διδαχθεί από τα εγκληματικά λάθη των προκατόχων της, που αρνούνταν πεισματικά να κάνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο και επιδίδονταν σε μικροδιευθετήσεις, όπως η μεταφορά της Δημοτικής Αστυνομία στην ΕΛ.ΑΣ. ή η χωρίς δημοσιονομικό όφελος της προκοπής πεισματική επιμονή στην απόλυση των καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών, καταφεύγει σε έναν ακόμη πιο σπάταλο επικοινωνιακό ακτιβισμό, επιτείνοντας τα ουσιαστικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.

            Αντί να αξιοποιήσει τη νεανική ορμή που την διακρίνει και το θετικό ευρωπαϊκό momentum για να απαιτήσει -σε αληθινή συμμαχία με τις χώρες του Νότου- τη χρηματοδότηση ενός γενναίου προγράμματος ενίσχυσης των επενδύσεων και καταπολέμησης της ανεργίας, η κυβέρνηση σπαταλάει κρίσιμο χρόνο και διαπραγματευτική ισχύ για ένα “πουκάμισο αδειανό”, όπως στην πραγματικότητα είναι οι “ευφημισμοί”, οι “ασάφειες” και οι “μετονομασίες”, για τις οποίες, εξάλλου, ελάχιστοι Έλληνες ενδιαφέρονται.

            Μπορεί να είναι μια κυβέρνηση μόλις σαρανταπέντε ημερών και δικαιολογημένα τα στελέχη της να υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί κανείς να έχει απαίτηση να κάνουν όσα δεν έκαναν οι προηγούμενοι, πλην, όμως, τα περισσότερα από όσα γίνονται από την επομένη των εκλογών, μαρτυρούν παντελή έλλειψη προετοιμασίας για τη διακυβέρνηση που δεν μπορεί να καλυφθεί από τους επικοινωνιακούς ακτιβισμούς.

            Με εξαίρεση, άλλωστε, τον τομέα της επικοινωνίας, στον οποίο η νέα κυβέρνηση παίρνει άριστα, αφού, βοηθούσης και της -παραδόξως;- θετικής προαίρεσης των μέσων ενημέρωσης, έχει επικρατήσει πλήρως των αντιπάλων της, σχεδόν παντού αλλού -από το Μεταναστευτικό και την Παιδεία έως τα δημόσια οικονομικά ή τις σχέσεις με εχθρούς και φίλους- η χώρα μοιάζει να πορεύεται χωρίς πυξίδα και προσανατολισμό.