Διδάγματα από τα 200 χρόνια

 

Καθώς ολοκληρώθηκε ο κεντρικός κορμός των εκδηλώσεων για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ακολουθώντας την ανάγκη για αναστοχασμό, δεν μπορούμε να μην παραδεχθούμε και να μην διατυμπανίσουμε ότι ο ξεσηκωμός του υπόδουλου επί τέσσερις αιώνες Γένους των Ελλήνων υπήρξε ένα συγκλονιστικό γεγονός με πολύπλευρες διαστάσεις.

Με την απόσταση των δύο αιώνων που παρήλθαν έκτοτε, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος εθνικά «υπερευαίσθητος» για να αναγνωρίσει ότι ο Αγώνας για την Παλιγγενεσία των Ελλήνων ήταν και παραμένει μοναδικός στην παγκόσμια Ιστορία.

Μπορεί να επηρεάστηκε από την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση, που προηγήθηκαν χρονικά, ωστόσο, η εξέγερση του ελληνικού Γένους δεν είχε ανάλογο ιστορικό προηγούμενο. Με όλες τις διαφορές ή και τις αντιθέσεις που μπορεί να είχαν μεταξύ τους, οι πρόγονοί μας ήταν ο πρώτος λαός που ξεκίνησε και οδήγησε σε αίσιο πέρας έναν τιτάνιο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

Ουδείς μπορεί να παραβλέψει ότι η θετική κατάληξη ήταν, εν τέλει, και αποτέλεσμα έξωθεν παρεμβάσεων, οι οποίες εκδηλώθηκαν είτε με τη δράση του επίσης μοναδικού έως τότε εθελοντικού κινήματος που συγκρότησαν χιλιάδες φιλέλληνες, είτε με την εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων της εποχής οι οποίες συναίνεσαν στην ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.

Από την άλλη, όμως, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι, πέρα και πάνω από όλα, εκείνο που έκρινε τον Αγώνα ήταν η απόφαση τόσο πολλών ανθρώπων να πολεμήσουν και να θυσιαστούν για «της πατρίδος την ελευθερία».

Σε αντίθεση, εξάλλου, με όσα διατείνονται ορισμένοι, οι τάξεις των εξεγερμένων Ελλήνων δεν στελεχώθηκαν μόνον από απελπισμένους οι οποίοι ανήκαν στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν είχαν που «την κεφαλήν κλίναι». Σε πολλές περιπτώσεις οι επαναστάτες προέρχονταν από τους, τηρουμένων των αναλογιών, «προνομιούχους» της οθωμανικής περιόδου.

Στον ξεσηκωμό, άλλωστε, συμμετείχαν εκτός από μεμονωμένους ευκατάστατους της εποχής, και ολόκληρες περιοχές, όπως η Νάουσα ή η Χίος, που γνώριζαν οικονομική άνθηση επειδή διέθεταν ειδικά προνόμια. Και, παρά ταύτα, δεν έμειναν απαθείς στα επαναστατικά κελεύσματα. Χιλιάδες άνθρωποι δεν δίστασαν να διακινδυνεύσουν τη βολή τους υιοθετώντας εμπράκτως το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος» για το οποίο πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος οι ίδιοι και οι οικογένειες τους.

Υπό αυτό το πρίσμα, είναι σίγουρα μεγάλο άδικο που η πανδημία του κορωνοϊού δεν επέτρεψε να γίνει η επέτειος των 200 χρόνων αφορμή για να συζητήσουμε –και να διαφωνήσουμε ίσως…- για τις πολλές πτυχές που αναμφισβήτητα είχε η Εθνεγερσία των Ελλήνων. Αλλά κυρίως χάθηκε η ευκαιρία να αναδειχθεί η μοναδικότητά της.

Σκεφθείτε μόνον πως ήταν ο χάρτης τη ευρύτερης περιοχής μας το 1821 μόλις πριν από δύο αιώνες. Και αναλογιστείτε σε πόσους λαούς και πόσα έθνη οι επαναστατημένοι Έλληνες έδειξαν τον δρόμο προς την ελευθερία και την εθνική αποκατάσταση.

Όπως και να έχει, πάντως, αν κάτι περισσότερο από όλα τα άλλα έχουμε να διδαχθούμε όλοι εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες από το ’21 είναι το συλλογικό πνεύμα της εθνικής αυτοπεποίθησης που διακατείχε τους ομοεθνείς μας εκείνης της συγκλονιστικής περιόδου.

Είναι εντυπωσιακό πως εκμηδενίστηκαν οι αποστάσεις και σε μια εποχή χωρίς τις σύγχρονες επικοινωνίες συντονίστηκαν παίρνοντας σχεδόν ταυτόχρονα τα όπλα για να ριχθούν στις μάχες νέοι άνθρωποι από το Ιάσιο και το Δραγατσάνι έως τον Μωριά και τη Ρούμελη και από τις Σπέτσες και τα Ψαρά έως την Κρήτη και την Κύπρο.

Μπορεί να μην απέφυγαν τους διχασμούς και τις εμφύλιες συγκρούσεις (για τις οποίες δεν είναι ανάγκη να αναζητούμε… άλλοθι ενοχοποιώντας τους ξένους), πλην, όμως, έμειναν ενωμένοι στον κοινό σκοπό. Και ο κοινός τους σκοπός δεν ήταν άλλος από το να στήσουν εκ του μηδενός ένα καινούργιο κράτος. Για να ζήσουν μέσα σε αυτό ελεύθεροι να μιλούν τη γλώσσα τους, να ακολουθούν τα ήθη και τα έθιμα τους, να τιμούν τους προγόνους τους και να εργάζονται για την προσωπική και τη συλλογική τους ευημερία.

Διακόσια χρόνια μετά, εμείς οι απόγονοί τους δεν έχουμε παρά να πορευθούμε με το ίδιο σθένος και να δώσουμε τις δικές μας μάχες για τη συλλογική εθνική αυτοπεποίθηση, όπως την επιτάσσουν οι δικοί μας –τόσο ίδιοι σε κάποια πράγματα και τόσο διαφορετικοί σε κάποια άλλα- καιροί!

Η αριστοτελική «ετερογονία των σκοπών» και ο «χρήσιμος» Ρετζέπ

Το κοντράστ από τις δύο εικόνες των οποίων γίναμε μάρτυρες τις προηγούμενες ημέρες ήταν όντως εντυπωσιακό. Την αδιανόητη επίθεση που δέχθηκαν στελέχη της Αστυνομίας τα οποία κοιμόνταν σε ξενοδοχείο της Χίου την περασμένη Τετάρτη διαδέχθηκε μόλις τρεις μέρες αργότερα η συγκινητική κινητοποίηση των κατοίκων του Έβρου που στάθηκαν στο πλευρό των αστυνομικών και των στρατιωτικών που παρατάχθηκαν στην ελληνοτουρκική μεθόριο για να υπερασπιστούν τα ελληνικά σύνορα.

Ακρίτες οι μεν, ακρίτες και οι δε. Λίγο - πολύ το ίδιο κουρασμένοι όλοι τους από το δυσανάλογο βάρος που επωμίζονται όσοι βρίσκονται στα σύνορα από τις ασταμάτητες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές που συρρέουν στη χώρα μας για περισσότερο από έξι χρόνια. Πάνω - κάτω η ίδια ανασφάλεια κατατρέχει τις τοπικές κοινωνίες τόσο στο Ανατολικό Αιγαίο όσο και στη Θράκη που βλέπουν -απελπισμένους, στην πλειονότητά τους- ανθρώπους να κυκλοφορούν ανάμεσά τους σε πόλεις, χωριά και παραλίες, λες και βρίσκονται σε χώρα που αποτελεί ξέφραγο αμπέλι.

Τι άλλαξε, λοιπόν, και από τις αθλιότητες τις Χίου περάσαμε σχεδόν απνευστί στην έκρηξη αλτρουισμού που παρακολουθήσαμε στις Καστανιές, στις Φέρες ή την Αλεξανδρούπολη; Ποιος, αλήθεια, ήταν εκείνος το οποίο έδωσε το σύνθημα για να εκδηλωθούν τα πρωτοφανή για τη μνημονιακή Ελλάδα κύματα λαϊκής συσπείρωσης και εθνικής ομοψυχίας; Και ποιο… αόρατο χέρι, άραγε, ενορχήστρωσε αυτή τη μεταμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας που άρχισε να ενδιαφέρεται για τα ξεχασμένα σύνορα της πατρίδας;

Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έχουν ένα ονοματεπώνυμο. Και αυτό είναι: Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο αμετροεπής Τούρκος «Σουλτάνος» είναι μάλλον πολύ δύσκολο να έχει διαβάσει τον μέγιστο αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη και το πιθανότερο είναι ότι αγνοεί την έννοια «ετερογονία των σκοπών» που πρώτος εισήγαγε στην παγκόσμια διανόηση ο δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ως «ετερογονία των σκοπών» ο Σταγειρίτης που σημάδεψε όσο λίγοι τη διαχρονική φιλοσοφική σκέψη όρισε την κατάσταση εκείνη σύμφωνα με την οποία τα αποτελέσματα που παράγουν οι πράξεις ενός ατόμου ή υποκειμένου είναι αντίθετα από τις αρχικές επιθυμίες και επιδιώξεις του.

Με απλά λόγια, τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο ευρισκόμενος σε ιδιαιτέρως δυσχερή θέση, λόγω των εξελίξεων στη συριακή Ιντλίμπ, Τούρκος Πρόεδρος εκπόνησε και έθεσε σε εφαρμογή σχέδιο με το οποίο ήθελε να αποδείξει ότι η Ελληνική Πολιτεία δεν είναι ένα κανονικό κράτος. Και ότι αρκούσε να μπουν σε μισθωμένα από το τουρκικό κράτος λεωφορεία από την Κωνσταντινούπολη και αλλού μερικές χιλιάδες απελπισμένων και κατευθυνόμενων ομόθρησκων του για να καταλύσουν μια και έξω τα –κακά τα ψέματα!- διάτρητα εδώ και καιρό ελληνοτουρκικά σύνορα.

Σε πείσμα, όμως, τόσο των επιθυμιών όσο και των επιδιώξεων του Ερντογάν, η εξέλιξη των πραγμάτων ήταν απολύτως αντίθετη. Τα σύνορα της Ελλάδας άντεξαν στην «οργανωμένη επίθεση», σύμφωνα με την κυβέρνηση –ή τη «μαζική εισροή», για να χρησιμοποιήσουμε τον ηπιότερο όρο που χρησιμοποίησε ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ- που δέχθηκαν από τους «απεσταλμένους» του Τούρκου Προέδρου. Και, αντί να καταλυθούν, όπως προφανώς είκαζε και προσδοκούσε ο «Σουλτάνος», αποδείχθηκαν αδιαπέραστα, χάρις στην κινητοποίηση του Στρατού, της Αστυνομίας αλλά και των πολιτών του Έβρου.

Η αλήθεια είναι ότι η υπερδεκαετής μνημονιακή περιπέτεια της χώρας οδήγησε σε πολλές στρεβλώσεις. Πυροδότησε τον διχασμό της ελληνικής κοινωνίας. Και έκαμψε, σε ένα τουλάχιστον μέρος του πληθυσμού, το αίσθημα του παραδοσιακού και καλώς εννοούμενου πατριωτισμού, σύμφωνα με τον οποίο το να αγαπάς και να προστατεύεις την πατρίδα σου δεν συνεπάγεται ότι την ίδια ώρα μισείς ή θέλεις την καταστροφή των πατρίδων των άλλων ανθρώπων με τους οποίους μοιραζόμαστε αυτόν τον πλανήτη.

Η ασύμμετρη απειλή, ωστόσο, την οποία εξαπέλυσε εναντίον μας ο απελπισμένος από την αποτυχία των σχεδίων του σε Συρία και Λιβύη Τούρκος Προέδρος ήταν τόσο έντονη και από κοινού με την ισχυρή πρόκληση που δέχθηκαν η εθνική αξιοπρέπεια και το φιλότιμο των Ελλήνων, ξύπνησαν αισθήματα τα οποία επί σειρά ετών βρίσκονταν σε ύπνωση. Γι΄ αυτό ίσως θα πρέπει να… ευχαριστήσουμε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και να εκφράσουμε την ευαρέσκεια μας που, απορροφημένος μάλλον με το να μελετά Κοράνι, δεν βρήκε χρόνο να μελετήσει και να εντρυφήσει στην αριστοτέλεια έννοια της «ετερογονίας των σκοπών».

Ρετζέπ σε ευχαριστούμε, διότι απεδείχθης χρήσιμος. Και ας μας… κρατάς μούτρα και δεν θέλεις να συναντήσεις τον Έλληνα πρωθυπουργό!