Ο Καλαμάς, οι μετρητές και ο "τσαμπουκάς" των Ιωανννίνων

                                                Γιάννενα, 24 Οκτωβρίου 2012

 

Ανάπτυξη επερώτησης από τον περιφερειακό σύμβουλο Θεσπρωτίας Γρηγόρη Τζιοβάρα για την on line παρακολούθηση των τιμών και των ποιοτικών χαρακτηριστικών αποβλήτων στους υδάτινους αποδέκτες της Ηπείρου

 

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Πριν εισέλθω στο κυρίως θέμα, που αφορά την προστασία του υδάτινου δυναμικού της Περιφέρειας μας, δεν μπορώ παρά να επισημάνω το γεγονός ότι η υπό συζήτηση επερώτηση είναι κατατεθειμένη από τις 23 Ιουλίου.

Το επισημαίνω, όχι για να ισχυριστώ ότι το αντικείμενό της έχασε την επικαιρότητά του, το αντίθετο συμβαίνει. Αλλά, επειδή το θεωρώ ενδεικτικό του τρόπου λειτουργίας του Συμβουλίου μας. Και, επιπλέον, καταδεικνύει τα ανακλαστικά της περιφερειακής αρχής σε κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με την αναπτυξιακή διαδικασία της Περιφέρειας Ηπείρου.

Έναυσμα, άλλωστε, για να προκαλέσω τη σημερινή συζήτηση, κύριε Πρόεδρε, απετέλεσε η εκφρασμένη θέση της παράταξης που εκπροσωπώ, αλλά και η εδραία προσωπική πεποίθησή μου, ότι η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την ανάπτυξη της Ηπείρου.

Ακούγεται, ίσως, παράδοξο, αλλά συνιστά αναμφισβήτητη αλήθεια ότι η οδυνηρή απομόνωση, την οποία βιώσαμε στην περιφέρειας μας, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες της αλόγιστης ανάπτυξης που γνώρισαν άλλες περιοχές στη χώρας μας, αλλά και διεθνώς, μπορεί, στην παρούσα συγκυρία, να αποδειχθεί «ευλογία» για τον τόπο μας, που διατήρησε χαρακτηριστικά τα οποία μπορεί να αποδειχθούν μοναδικά και ανεκτίμητα.

Χωρίς αμφιβολία, ένας τέτοιος ανεκτίμητος πλούτος είναι το υδάτινο δυναμικό μας, τα ποτάμια μας, η λίμνη, οι παραλίες μας, που, όμως, για να παραμείνουν αυτό που είναι, χρειάζονται ενδιαφέρον και  προστασία, ένα έργο που μόνον συλλογικοί φορείς του τόπου μας, όπως η Περιφέρεια, μπορεί να αναλάβουν.

Με αυτές, άλλωστε, τις σκέψεις πριν από 15 μήνες χαιρετίσαμε την εισήγηση του περιφερειάρχη, που έγινε ομόφωνα δεκτή από το Συμβούλιο μας, ώστε οι μονάδες που διαθέτουν σύστημα βιολογικής ή χημικής επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων τους, να εφοδιαστούν απαραίτητα, μέσα σε χρονικό διάστημα ενός έτους, με καταγραφικό μετρητή των τιμών και των ποιοτικών χαρακτηριστικών των αποβλήτων τους, προκειμένου να είναι δυνατός ο άμεσος έλεγχος για το κατά πόσο τα απόβλητα μπορεί να διατίθενται σε υδάτινους αποδέκτες.

Θυμίζω ότι, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου, η υποχρέωση εφαρμογής του μέτρου αφορά όλες τις μονάδες (υφιστάμενες και νέες) που δραστηριοποιούνται εντός των ορίων της Περιφέρειας Ηπείρου και επηρεάζουν την ποιότητα των υδάτων στους ποταμούς Καλαμά, Άραχθο, Λούρο, Αώο και Αχέροντα, στη λίμνη Παμβώτιδα και στον Αμβρακικό Κόλπο.

Σημαντικό, επίσης, συστατικό της απόφασης είναι ότι όλα τα στοιχεία που συγκεντρώνονται προβλέπεται «να κοινοποιούνται στην Περιφέρεια Ηπείρου μέσω on line 24ωρης σύνδεσης». Κάτι που, σύμφωνα με τον περιφερειάρχη, αποτελεί επέκταση μέτρου που άρχισε να εφαρμόζεται στη νομαρχία Ιωαννίνων από το 2006, χωρίς, ωστόσο, να έχουν γίνει γνωστά -στο Συμβούλιο μας, τουλάχιστον- η έκταση εφαρμογής του μέτρου, η ανταπόκριση των υπόχρεων μονάδων και, κυρίως, τα αποτελέσματα από την πρώιμη αυτή εφαρμογή του μέτρου.

Θα είχε, νομίζω, τεράστιο ενδιαφέρον για όλους μας, να μαθαίναμε, επιτέλους, τι γίνεται με τον βιολογικό καθαρισμό των Ιωαννίνων και ποιες είναι οι επιπτώσεις από τον τρόπο λειτουργίας του στα νερά του Καλαμά, που –δικαίως ή αδίκως- θεωρούνται από την πλειονότητα των κατοίκων των παρακαλάμιων περιοχών ακατάλληλα ακόμη για το πότισμα των ζώων τους. Φυσικά, για τις βουτιές που απολαμβάναμε στα νερά του, όταν ο ομιλών ήταν νέος, ούτε λόγος δεν γίνεται, καθώς υπάρχει εμπεδωμένη αντίληψη για τον «ηγεμονικό τσαμπουκά» που επιδεικνύουν οι ιθύνοντες της ηπειρωτικής πρωτεύουσας.  

Κατέθεσα, κύριε Πρόεδρε, χωρίς την παραμικρή αντιπολιτευτική διάθεση, τη συζητούμενη επερώτηση όταν συμπληρώθηκε το χρονικό διάστημα του ενός έτους, που είχε οριστεί από την απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου ως επαρκής χρόνος για την πλήρη εφαρμογή του μέτρου της εγκατάστασης καταγραφέων και της on line σύνδεσης τους με την Περιφέρεια.

Με την ίδια διάθεση -και με την ελπίδα να δοθούν συγκεκριμένες απαντήσεις- επαναφέρω τα ερωτήματα μου, που είναι:

Πρώτον:  Ποιες μονάδες, ιδιωτικές ή δημόσιες, έχουν, μέχρι στιγμής, ανταποκριθεί στην απόφαση και έχουν εγκαταστήσει τους κατάλληλους καταγραφικούς μετρητές;

Δεύτερον: Σε πιο στάδιο βρίσκεται η on line σύνδεση με την Περιφέρεια και τι δείχνουν τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, τόσο πρόσφατα, όσο και τα προηγούμενα χρόνια που ίσχυε η απόφαση για τη νομαρχία Ιωαννίνων;

Τρίτον: Τι προβλέπεται να συμβεί με τις μονάδες που δεν συμμορφώνονται, όπως και με όσες, ενδεχομένως, αποδειχθεί ότι διοχετεύουν στο σύστημα παραπλανητικά ή πλασματικά στοιχεία; 

Τέταρτον: Είναι στις προθέσεις της περιφερειακής αρχής τα στοιχεία που συγκεντρώνονται να δημοσιοποιούνται στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας, για προφανείς λόγους διαφάνειας;

Η δημοσιοποίηση θεωρώ ότι θα συμβάλει αποφασιστικά στον περιορισμό της εύλογης καχυποψίας της κοινής γνώμης για την «καθαρότητα» των αποβλήτων που διοχετεύονται στους υδάτινους αποδέκτες της Περιφέρειας μας και ειδικότερα στον πολύπαθο Καλαμά, για τον οποίο, ας μου επιτραπεί, μια ιδιαίτερη προσωπική ευαισθησία.

Κλείνοντας, ελπίζω, κύριε περιφερειάρχη, σε ουσιαστικές απαντήσεις από τη μεριά σας, που να πείθουν την ηπειρωτική κοινωνία: Αφενός ότι ο θεσμός μας αποκτά λόγο ύπαρξης με τέτοιες πρωτοβουλίες. Και, αφετέρου, ότι το υδάτινο δυναμικό της περιφέρειας μας μπορεί να προστατευθεί. Ώστε να αναδειχθεί ως το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ηπείρου στα νέα αναπτυξιακά δεδομένα που δημιουργεί η πολύπτυχη οικονομική κρίση που εκδηλώνεται με την καταστροφική ύφεση, η οποία κατατρώει, χωρίς εξαιρέσεις, τα σωθικά της ελληνικής οικονομίας και σχεδόν ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας.-

Η «τραγωδία των κοινών»

Το πρώτο όχημα που συνάντησα, ξεκινώντας την πρωινή διαδρομή μου την Παρασκευή 5 Νοεμβρίου, τελευταία ημέρα της προεκλογικής περιόδου του πρώτου γύρου των πρόσφατων εκλογών, ήταν μια… αγκομαχούσα μπετονιέρα. Η αγχώδης προσπάθεια του οδηγού της να επιταχύνει μαρτυρούσε ότι βιαζόταν να προλάβει δρομολόγιο του, που, όπως πληροφορήθηκα με ένα - δύο τηλεφωνήματα που έκανα, είχε προορισμό την τσιμεντόστρωση ιδιωτικών εκτάσεων.    

Ήταν μια από τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις που βίωσα στη διάρκεια της  προεκλογικής εκστρατείας, απογοήτευση που έγινε ακόμη μεγαλύτερη όταν λίγες μέρες αργότερα και με επικείμενο τον δεύτερο γύρο των εκλογών, ο Καλαμάς υπερχείλιζε, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στις αγροτικές καλλιέργειες της Βρυσσέλας και της ευρύτερης περιοχής του Παραποτάμου. Οι πλημμυροπαθείς ξεσηκώθηκαν, οι «αρχές» -προεκλογική περίοδος ακόμη γαρ-  κινητοποιήθηκαν και η λύση(;) βρέθηκε άμεσα: αποζημιώσεις από τον ΕΛΓΑ, τα ΠΣΕΑ και όπου αλλού μπορούσαν να βρεθούν χρήματα.

Η ουσιαστική συζήτηση για τα αίτια του φαινομένου –που ήταν η τρίτη φορά που συνέβαινε φέτος, ενώ ακολούθησε και τέταρτη και πέμπτη τις επόμενες εβδομάδες- αποδείχθηκε μάταιη. Προσέκρουσε στο… «τέτοια ώρα, τέτοια λόγια».  Η αναφορά στα «ακραία καιρικά φαινόμενα» ήταν επαρκής δικαιολογία για να κηρυχθεί η περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ώστε να μην καθυστερήσει η καταγραφή των ζημιών και να επιταχυνθεί η εκταμίευση των αποζημιώσεων.

Από το λίγο χρόνο, ωστόσο, που αφιερώθηκε στην συζήτηση για τα αίτια –γιατί, κακά τα ψέματα, υπάρχουν και αγρότες που θέλουν να αποδίδουν οι καρποί του κόπου τους και δεν βολεύονται με το εύκολο χρήμα- προέκυπτε σαφώς ότι δεν έφταιγε μόνον ο… κακός μας ο καιρός. Ή, για να το πούμε αλλιώς, το πρόβλημα είχε τις συγκεκριμένες διαστάσεις επειδή τα ακραία καιρικά φαινόμενα συναντήθηκαν με την ακραία αδιαφορία. Και, δυστυχώς, θα έχει και στο μέλλον ανάλογες διαστάσεις, όσο συνεχίζεται η ίδια αμεριμνησία και κάθε τι συλλογικό εξακολουθεί να υποτάσσεται στο στενά νοούμενο ατομικό συμφέρον, κυρίως όσων έχουν προσβάσεις στην εξουσία.

Μόνον ένα μικρό μέρος από τα τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια για τις τσιμεντοστρώσεις ιδιωτικών εκτάσεων στις πόλεις και στα χωριά του νομού μας –ποσά που προέρχονταν από τα δανεικά που μας έφεραν εδώ την «τρόικα» και τις ακρότητες της- αν είχαν διατεθεί για στοιχειώδη έργα στον Καλαμά, όπως, π.χ., ο καθαρισμός και η εκβάθυνση της κοίτης, το ύψος των αποζημιώσεων που θα καταβληθούν –από δανεικά και πάλι, του ΔΝΤ αυτή τη φορά, που μας δίνονται με τοκογλυφικά επιτόκια- θα ήταν σίγουρα μικρότερο.  

Γράφοντας για όλα αυτά μου έρχεται κατά νου η περίφημη θεωρία για την «τραγωδία των κοινών (αγαθών)» που ανέπτυξε το 1968 ο οικολόγος Garret Hardin και περιλαμβάνεται πλέον στα εγχειρίδια των οικονομικών για να καταδειχθεί πως «η ιδιωτικά ορθολογική συμπεριφορά» (να κοιτάει, επί παραδείγματι, ο καθένας πώς να εξασφαλίσει την τσιμεντοστρωμένη πρόσβαση στον αγρό του), «οδηγεί σε συλλογική συμφορά».

Οι θιασώτες της νεοκλασσικής οικονομικής θεωρίας, την οποία, ως γνωστόν, ασπάζεται σχεδόν λατρευτικά η πλειονότητα όσων απαρτίζουν την «τρόικα» που έχει ενσκήψει στη χώρα μας, σε τέτοιες περιπτώσεις θεωρούν ότι «λύση είναι να ιδιωτικοποιήσεις το κοινωνικό αγαθό, έτσι ώστε ο ιδιοκτήτης να έχει τώρα τόσο τα οφέλη όσο και το κόστος».

Δεν αποκλείεται, λοιπόν, να δούμε και να ακούσουμε το προσεχές διάστημα –υπερβολικές;- προτάσεις, όπως «αφού δεν μπορείτε να προστατεύσετε τα ποτάμια σας, δώστε τα σε ιδιώτες να τα προστατεύσουν και να τα αξιοποιήσουν». Κάπως έτσι, άλλωστε, δεν άνοιξαν οι ορέξεις για τα λιμάνια, τη «Δωδώνη» και –Κύριος οίδε- τι άλλο;

Στο χέρι μας, όμως, είναι, όχι απλά να αρνηθούμε –που θα το κάνουμε!-, αλλά, κυρίως, να αποδείξουμε ότι οι θεωρίες τους είναι γελοίες και δεν ισχύουν στην πράξη.

             *Ο Γρηγόρης Τζιοβάρας είναι δημοσιογράφος, περιφερειακός σύμβουλος Θεσπρωτίας στο νέο Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου.

(Δημοσιεύθηκε στη "Θεσπρωτική" στις 7.12.2010)