Από την «τρύπα του Κούβελα» έως το Κτηματολόγιο του Λαλιώτη, έργα του προηγούμενου αιώνα δεν λένε να τελειώσουν…

 

Οι περισσότεροι Έλληνες -και σίγουρα όσοι είναι κάτω από 45 ετών- θυμούνται ελάχιστα έως καθόλου τον Σωτήρη Κούβελα και τον Κώστα Λαλιώτη, δυο πολυσυζητημένους πολιτικούς του παρελθόντος που συνέδεσαν το όνομα τους με δυο εμβληματικά έργα τα οποία ξεκίνησαν τον… προηγούμενο αιώνα, αλλά δεν λένε ακόμη να τελειώσουν.

Έχουν περάσει 37 ολόκληρα χρόνια αφότου ο Κούβελας ως νεοεκλεγμένος δήμαρχος Θεσσαλονίκης… εγκαινίαζε τα «έργα» για την κατασκευή Μετρό στην πόλη του. Τα «έργα» αυτά, βέβαια, δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια τρύπα την οποία άνοιξε κοντά στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, στήνοντας στην πραγματικότητα μια παράσταση για το πολιτικό θεαθήναι, αφού ούτε μελέτες υπήρχαν, ούτε, πολύ περισσότερο, εξασφαλισμένη χρηματοδότηση.

Το αστείο της υπόθεσης, μάλιστα, ήταν ότι ο εμπνευστής της φιέστας υποστήριξε στα σοβαρά ότι το έργο θα ολοκληρωνόταν με πόρους από τα… κέρδη που θα απέφερε η λειτουργία του δημοτικού ραδιοφωνικού σταθμού που είχε ιδρύσει ο ίδιος λίγους μήνες νωρίτερα. Φυσικά, ο ραδιοσταθμός, δεν απέδωσε ούτε δεκάρα κέρδους και μοιραία η τρύπα, η οποία πήρε το όνομα του… δημιουργού της, έμεινε να χάσκει εκεί για πάνω από μια δεκαετία, στη διάρκεια της οποίας ο Κούβελας είχε εγκαταλείψει τον δήμο και είχε γίνει ξανά βουλευτής και μετέπειτα πρωτοκλασσάτος υπουργός.

Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν δύο δεκαετίες για να ξεκινήσουν από νέα και πραγματική βάση, τον Ιούνιο του 2006, τα έργα του Μετρό. Η αρχική σύμβαση προέβλεπε ολοκλήρωση των εργασιών και κυκλοφορία των συρμών τον Οκτώβριο του 2012. Χρόνο με τον χρόνο, όμως, η μια παράταση διαδεχόταν την άλλη με διάφορες δικαιολογίες: από απρόβλεπτες τεχνικές δυσκολίες που εύρισκαν οι κατασκευαστές και απαιτούσαν αναθεωρήσεις του προϋπολογισμού έως τη διελκυστίνδα για τη διαχείριση των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στις σήραγγες που ανοίχθηκαν ή τις δικαστικές προσφυγές των κάθε λογής προστατών της πολιτιστικής κληρονομίας και της οικολογικής καθαρότητας.

Και, παρότι οι ιθύνοντες της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ έκαναν το 2018 εικονικά εγκαίνια σε μουσαμάδες και πήγαιναν βόλτα με… ακίνητα βαγόνια, το πιθανότερο είναι ότι οι πρώτοι πραγματικοί επιβάτες, σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς και τις προ ημερών σχετικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, θα μπουν στους συρμούς τον προσεχή Νοέμβριο. Δηλαδή έξι χρόνια μετά τα ΣΥΡΙΖΑϊκά εγκαίνια, δώδεκα χρόνια μετά τις προβλέψεις της τρέχουσας σύμβασης και λίγο πριν να συμπληρωθούν τέσσερις δεκαετίες από το άνοιγμα της «τρύπας του Κουβέλα».

Αντίστοιχη, αν όχι και ακόμη μεγαλύτερη, βραδυπορία έχει και η πρόοδος του Κτηματολογίου, το οποίο από τις περισσότερες κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών έχει χαρακτηριστεί ως «το μεγαλύτερο μεγάλο έργο της χώρας». Όταν το μακρινό 1996 το σημαίνον στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και πανίσχυρος τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Κώστας Λαλιώτης ανακοίνωνε το χρονοδιάγραμμα της κτηματογράφησης υπολογίζοντας ότι θα χρειαζόταν μια δεκαπενταετία για να πάψει η Ελλάδα να είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη χωρίς Κτηματολόγιο, η αντιπολίτευση της εποχής… χάλασε τον κόσμο επειδή θεώρησε υπερβολικό τον χρόνο που χρειαζόταν για την ολοκλήρωση του έργου.

Μέχρι το 2001 που ο Λαλιώτης παρέδωσε το συγκεκριμένο υπουργικό χαρτοφυλάκιο, στο οποίο είχε μείνει επί οκτώ συναπτά χρόνια, δεκάδες φορές ακούστηκαν μέσα και έξω από τη Βουλή καταγγελίες για «διασπάθιση του δημόσιου χρήματος» και για «σημαντικές καθυστερήσεις στο έργο». Πολλοί από τους καταγγέλλοντες συμμετείχαν στις επόμενες κυβερνήσεις, πλην, όμως, οι ρυθμοί προόδου του έργου, αντί να επιταχυνθούν, μάλλον επιβραδύνθηκαν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές τις μέρες ο αρμόδιος υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κωνσταντίνος Κυρανάκης δήλωσε ότι «ο στόχος μας είναι τον (προσεχή) Ιανουάριο να έχουμε κτηματογραφημένο το 85% της χώρας». Εν ολίγοις, σε χρόνο υπερδιπλάσιο από τις αρχικές εξαγγελίες Λαλιώτη που έγιναν πριν από 28 χρόνια, για την περάτωση του έργου θα χρειαστεί να περιμένουμε κι άλλο.

Δεν είναι, όμως, το Μετρό Θεσσαλονίκης και το Κτηματολόγιο τα μόνα έργα που παραπέμπουν στον μύθο με το γεφύρι της Άρτας που «ολημερίς το χτίζανε» αλλά ποτέ δεν τελείωνε. Οι μεγάλες αποκλίσεις στα χρονοδιαγράμματα εκτέλεσης της συντριπτικής πλειονότητας των δημοσίων έργων αποτελούν, δυστυχώς, τον κανόνα.

Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού που είχε εξαγγελθεί ότι θα ήταν έτοιμο το 2008, για να συμπέσει με την εκατονταετία από την ίδρυση της ομάδας, αλλά μόλις προχθές εκδόθηκε η οικοδομική άδεια για τις νέες εγκαταστάσεις στο Βοτανικό και την ανάπλαση στη λεωφόρο Αλεξάνδρας; Ή το περίφημο «κυβερνητικό πάρκο» που εξαγγέλθηκε πριν από πέντε χρόνια ότι θα γίνει στο παλαιό εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ Υμηττού, αλλά μέχρι στιγμής στον χώρο δεν έχει μπει ούτε καρφί, αφού βρίσκεται ακόμη στη φάση της διαγωνιστικής διαδικασίας;

Και αν ισχυριστεί κάποιος ότι αυτά δεν είναι έργα που συνιστούν προτεραιότητα, τι να πει για την απογοητευτική εξέλιξη που έχει η πρόοδος των εργασιών σε δύο από τους φονικότερους οδικούς άξονες της χώρας που είναι η Εθνική οδός Πατρών – Πύργου και ο διαβόητος Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης (ΒΟΑΚ); Η ολοκλήρωσή τους οδηγείται από αναβολή σε αναβολή αυξάνοντας τον αριθμό των ζωών που χάνονται άδικα στην άσφαλτο.

Η Ελλάδα του 2024 διαθέτει ανθρώπινους αλλά και οικονομικούς πόρους για να φέρει εις πέρας ακόμη και τα πιο σύνθετα τεχνικά έργα. Το επιστημονικό δυναμικό της χώρας είναι καταρτισμένο και έμπειρο, όπως αποδείχθηκε με την κατασκευή της γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου, την Εγνατία οδό και τόσα άλλα μεγάλα έργα του πρόσφατου και του απώτερου παρελθόντος. Τα δημόσια ταμεία επίσης έχουν, χάρις και στη σημαντική ευρωπαϊκή συνδρομή, χρήματα που ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρχαν.

Τι φταίει λοιπόν και σπανίως τηρούνται τα χρονοδιαγράμματα αποπεράτωσης των έργων; Βιάζονται οι πολιτικές ηγεσίες να εξαγγείλουν έργα τα οποία δεν είναι «ώριμα» και δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς; Ή είναι οι… ακόρεστοι εργολάβοι που σπεύδουν να αναλάβουν έργα με μεγάλες εκπτώσεις προεξοφλώντας ότι στην πορεία θα τα αφήσουν ημιτελή με την εκβιαστική απαίτηση να αναθεωρηθεί ο προϋπολογισμός;

Τις προηγούμενες μέρες εγκαινιάστηκε η νέα ψηφιακή πλατφόρμα «erga.gov.gr» μέσα από την οποία δίνονται πληροφορίες για έργα με προϋπολογισμό άνω του ενός εκατομμυρίου που υλοποιούνται σε κάθε περιφέρεια και δήμο της χώρας με φορείς υλοποίησης την Κεντρική Κυβέρνηση, τις Περιφέρειες και τους Δήμους. Είναι μια καλοσχεδιασμένη πλατφόρμα που όποιος την επισκεφθεί βρίσκει ωραίες εικόνες και γραφήματα καθώς και ενδιαφέροντα στοιχεία για τη φάση στην οποία βρίσκεται καθένα από τα έργα.

Εκείνο, όμως, που δεν βρίσκει είναι εξηγήσεις γιατί πολλά από αυτά εξακολουθούν να κινούνται με ρυθμούς… χελώνας και σχεδόν ποτέ δεν ολοκληρώνονται στην ώρα τους.

Τα χαμένα ραντεβού με την ψηφιακή εποχή

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, όταν όλα στη χώρα κυλούσαν με τον… αραμπά, πολλά πράγματα τα οποία -με λίγη παραπάνω ταλαιπωρία- μπορούσαν να διεκπεραιωθούν εντός της ίδιας ημέρας, στις μέρες της ψηφιακής διακυβέρνησης που διανύουμε θέλουν αρκετές μέρες και σε κάποιες περιπτώσεις και ολόκληρες εβδομάδες για να γίνουν.

Ειδικά από την περίοδο που ξέσπασε η πανδημία και «εφευρέθηκε» ο θεσμός του προκαθορισμένου ραντεβού για την εξυπηρέτηση των πολιτών από δημόσιους οργανισμούς, όπως οι φορολογικές αρχές, οι υπηρεσίες των Δήμων ή ο ΕΦΚΑ, ο ΔΕΔΗΕ και το Κτηματολόγιο, αλλά και από ιδιωτικούς φορείς, όπως, για παράδειγμα, οι τράπεζες, οι χρόνοι ικανοποίησης για μια σειρά αιτημάτων και αναγκών που προκύπτουν για τον καθένα μας έχουν επιβραδυνθεί δραματικά.

Ας πάρουμε το απλό παράδειγμα του ανοίγματος ενός τραπεζικού λογαριασμού, τον οποίο κάποιος πολίτης δεν μπορεί ή δεν θέλει να ανοίξει διαδικτυακά, επειδή, ακόμη και αν ξέρει, θα δυσκολευτεί να στείλει «σκαναρισμένα» -πόσοι, άλλωστε, διαθέτουν σκάνερ σπίτι τους;- τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. 

Τον παλαιό καιρό θα έπαιρνε τα χαρτιά του ανά χείρας, θα στήνονταν μια, δύο, τρεις ώρες στην ουρά και, αφού ερχόταν η σειρά του, θα εξυπηρετείτο από έναν από πολλούς υπαλλήλους που είχαν οι τράπεζες στα γκισέ και εντός της ίδιας ημέρας θα είχε ανοίξει τον λογαριασμό του. 

Κάτι ανάλογο ίσχυε και με άλλες υπηρεσίες. Στηνόσουν αχάραγα στο ΙΚΑ, στην εφορία ή στην πολεοδομία και μπορεί να ανεβοκατέβαινες ορόφους, έφευγες αργά το μεσημέρι με το χαρτί που ήθελες.

Τώρα αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να συμβεί, πριν περάσουν τρεις, πέντε ή και δεκαπέντε ημέρες. Για οποιαδήποτε τραπεζική συναλλαγή πλέον -από την πιο απλή έως την πιο σύνθετη- χρειάζεται να έχεις κλείσει πολλές μέρες νωρίτερα ραντεβού. 

Αν κάνεις το λάθος να πας σε οποιοδήποτε υποκατάστημα τραπέζης… «τρως πόρτα», κατά το κοινώς λεγόμενο. Δεν σου επιτρέπεται καν η είσοδος, παρόλο που, αν καταφέρεις να εισέλθεις -επειδή το «face control» γίνεται στο εσωτερικό του καταστήματος-, βλέπεις έναν άδειο χώρο στον οποίο κινούνται ελάχιστοι πελάτες και ακόμη λιγότεροι υπάλληλοι.

Στη διάρκεια του καλοκαιριού, εξαιτίας και των αδειών του προσωπικού, εκτυλίχθηκαν σε πολλά υποκαταστήματα σκηνές απείρου κάλλους κυρίως με ηλικιωμένους συμπολίτες μας, αλλά και με Έλληνες του εξωτερικού, που δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί δεν εξυπηρετούνταν αφού στα υποκαταστήματα δεν υπήρχαν οι γνωστές από το παρελθόν ουρές. 

Στην επισήμανση των πελατών ότι «θα περιμένουμε μέχρι να έρθει η σειρά μας», η αντίδραση των ιθυνόντων ήταν ότι «είμαστε τόσο λίγοι, που οριακά προλαβαίνουμε να εξυπηρετήσουμε όσους έρχονται με ραντεβού, οπότε κι εσείς δεν έχετε άλλη επιλογή…».

Τα πράγματα είναι τρισχειρότερα σε οργανισμούς του δημοσίου, όπως οι εφορίες (ΔΟΥ), όπου η υποτιθέμενη «εξυπηρέτηση» γίνεται μέσω διαδικτυακής αλληλογραφίας. 

Έχω σε screen shot στον υπολογιστή μου τον πίνακα με τις πέντε διαδοχικές επικοινωνίες που είχε άμοιρος φορολογούμενος από τον περασμένο Απρίλιο έως την ώρα που γράφονται τούτες οι γραμμές με την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) επιχειρώντας να βρει άκρη με την φορολογική του δήλωση την οποία υπέβαλε έγκαιρα αλλά δεν εκκαθαρίζεται παρόλο που έχει προσκομίσει όλα όσα του ζητήθηκαν.

Η επικοινωνία του με την ΔΟΥ, η οποία είναι αρμόδια για την εκκαθάριση της δήλωσής του είναι αδύνατη, αφού τα τηλεφωνήματα που κάνει -σιγά την είδηση…- δεν απαντώνται. Στην απόπειρά του να βρει άκρη επικοινώνησε και με το τηλεφωνικό κέντρο της ΑΑΔΕ (στον αριθμό 2131621000). 

Αφού περίμενε αρκετή ώρα στη γραμμή, ήρθε αντιμέτωπος με αγενέστατη υπάλληλο που τον ρώτησε αναιδώς: «Και τι θέλετε, κύριέ μου, να σας εκκαθαρίσω εγώ τη δήλωσή σας;». Όταν εκείνος της απάντησε: «μήπως να με συνδέατε με τον διοικητή σας ή με κάποιον άλλο υπεύθυνο;», η γραμμή «έπεσε», αφήνοντάς τον σύξυλο.

Ο φορολογούμενος, ο οποίος περιμένει να πληρώσει τον πρόσθετο φόρο που του αναλογεί, αλλά και να εισπράξει χρήματα από το επίδομα τέκνου και το fuel pass, για τα οποία αποτελεί προϋπόθεση η εκκαθάριση της δήλωσής του, έχει όλα τα στοιχεία στη διάθεση του επικεφαλής της ανεξάρτητης αρχής κ. Γιώργου Πιτσιλή. 

Ενδεχομένως, όμως, όσο και αν επιμείνει, μάλλον δεν θα καταφέρει να τον… εντοπίσει. Το πιθανότερο, άλλωστε, είναι ότι η περίπτωση της αφόρητης ταλαιπωρίας του δεν είναι η μοναδική.

Το «σύστημα» της ανικανότητας που βασιλεύει στη δημόσια διοίκηση ήταν και παραμένει ανίκητο. Πόσω μάλλον τώρα που το προσωπικό -και άρα οι… φιλότιμοι υπάλληλοι- έχουν περιοριστεί. 

Γι΄ αυτό και όσες καινοτόμες πλατφόρμες και αν σχεδιάσουν το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ο Κυριάκος Πιερρακάκης με τους συνεργάτες του, όσες αποφάσεις για την αυτοματοποιημένη διαλειτουργικότητα της αναζήτησης δικαιολογητικών και αν ληφθούν, η «κερκόπορτα» της μεσολάβησης του ελλιπούς, ανίκανου και αναξιολόγητου ανθρώπινου δυναμικού παραμένει πάντα ανοικτή.

Με αποτέλεσμα να χάνονται το ένα μετά το άλλο τα… ραντεβού της ελληνικής -δημόσιας και ιδιωτικής- διοίκησης με την πραγματική ψηφιακή εποχή.

Χωρίς Κτηματολόγιο δεν υπάρχει «δίκαιος» ΕΝΦΙΑ

            Στην απολύτως δικαιολογημένη κριτική που, από πολλές πλευρές, ασκείται για το απίστευτο φιάσκο με τους υπολογισμούς στον ΕΝΦΙΑ, δεν μπορεί να μην λαμβάνεται υπόψη μια από τις βασικές γενεσιουργές αιτίες της -κατά τα άλλα- ασυγχώρητης αστοχίας του φορολογικού μηχανισμού που έχει να κάνει μετη χρόνια παθογένεια της έλλειψης Κτηματολογίου.

            Λίγο πριν συμπληρωθούν δύο αιώνες από τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, η Ελλάδα εξακολουθεί να συνιστά μια ευρωπαϊκή –και μάλλον όχι μόνο- παραδοξότητα, αφού είναι η μοναδική που δεν έχει καταφέρει να καταγράψει αξιόπιστα τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα που υπάρχουν στο έδαφός της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αναπτυξιακή της προοπτική και την αντίστοιχη προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

            Από τη Δύση, στην οποία η καπιταλιστική ανάπτυξη ξεκίνησε όταν ψηφίστηκαν οι πρώτοι νόμοι για τις περιφράξεις στην προβιομηχανική Αγγλία, ως την Ανατολή, που βίωσε την ουτοπία της κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, δεν υπάρχει άλλη χώρα που να λειτουργεί χωρίς Κτηματολόγιο.

Πρόσφατα, έλληνας τεχνικός που εργάστηκε σε εταιρία η οποία τοποθετούσε κεραίες κινητής τηλεφωνίας στη γειτονική Βουλγαρία μου περιέγραφε πως οι τοπικές δημόσιες υπηρεσίες, κάνοντας χρήση του συστήματος δορυφορικής παρακολούθησης,GoogleEarth, παρακολουθούσαν και υποδείκνυαν -δένδρο προς δένδρο!- με ακρίβεια τις απομακρυσμένες εκτάσεις στιςοποίες θα γίνονταν οι απαιτούμενες εγκαταστάσεις.

Όλα αυτά θεωρούνται αδιανόητα για τη χώρα μας, η οποία μπορεί να είναι κατά πολύ πλουσιότερη από τη Βουλγαρία,ωστόσο, μικρά και μεγάλα συμφέροντα(κατασκευαστές, μηχανικοί, συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, μεσίτες, υποθηκοφύλακες, υπάλληλοι πολεοδομίας και αρκετοί άλλοι) που επωφελούνταν επί δεκαετίες από το απίστευτο μαύρο χρήμα που κυκλοφορούσε -και εν μέρει κυκλοφορεί ακόμη- γύρω από την οικοδόμηση, όπως και από τις καταπατήσεις δημόσιας γης, δεν την αφήνουν να εκσυγχρονιστεί.

Για αντίστοιχους λόγους,άλλωστε, οι επανειλημμένεςεξαγγελίες για κατάρτιση σύγχρονου Κτηματολογίου ναυαγούν χρόνια τώρα,μετατρεπόμενες σε χοάνη στην οποία χωνεύτηκανκατά το παρελθόν τεράστια ποσά από κοινοτικές επιδοτήσεις που κατασπαταλήθηκαν καθιστώντας τη χώρα υπόλογη έναντι των εταίρων της.

Κάπως έτσι, βρισκόμαστε στο 2014 χωρίς μέχρι στιγμής ούτε σε μια περιοχή της χώρας, πλην των Δωδεκανήσων, που ενσωματώθηκαν τελευταία στην ελληνική επικράτεια, να έχουν καταγραφεί τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα Ελλήνων και αλλοδαπών σε ένα online σύστημα ώστε να μπορούν να ελεγχθούν.

Γι΄ αυτό και με τον ΕΝΦΙΑ ή χωρίς τον ΕΝΦΙΑ, όσο δεν υπάρχει ολοκληρωμένο Κτηματολόγιοδεν μπορεί να υπάρξει στοιχειωδώς δίκαιη φορολόγηση, αφού είναι αδύνατο να υπολογιστεί η πραγματική ακίνητη περιουσία και, πολύ περισσότερο, να διακριθεί η μεγάλη από την μικρή, τη μεσαία ή τη μεγάλη συσσώρευση πλούτου στον τομέα των ακινήτων.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να επιβάλλεται οριζόντια, επί της ουσίας, φορολογία επί των ακινήτων και να επιβαρύνονται σχεδόν ισοδύναμα βοσκότοποι σε χωριά, που κάποιοι τα διατηρούν στην κατοχή τους για συναισθηματικούς λόγους, παρόλο που δεν τους αποδίδουν κανένα εισόδημα, με πανάκριβα αστικά ακίνητα τα οποία αποκτώνται για επενδυτικούς σκοπούς και με την προσδοκία της υπεραξίας.

Αν μια μόνον μερίδα από τους εκατοντάδες χιλιάδες νέους ανέργους που επιδοτούνται από τον ΟΑΕΔ σε προγράμματα δήθεν «κοινωφελούς εργασίας», κατευθυνόταν με ένα οργανωμένο σχέδιο στις υπηρεσίες κτηματογράφησης, το πρόβλημα θα μπορούσε να επιλυθεί μέσα σε μερικούς μήνες.

Με τον τρόπο αυτό, η χώρα θα μπορούσε να κάνει μια νέα αρχή τόσο για προς την ανάπτυξή της όσο και προς την δίκαιη φορολόγηση του πλούτου. Αλλά πού και ποιος να οργανώσει ένα τέτοιο σχέδιο και να έρθει σε σύγκρουση με όσους βολεύονται από το σημερινό χάος;Γιατί μπορεί να μην είναι οι περισσότεροι, είναι, όμως, οι ισχυρότεροι…