Επιτέλους, μια παραίτηση!

            Αν κατάλαβα καλά, ο μόνος… «χαμένος» αυτών των εκλογών είναι ο υποψήφιος ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Κωστής Μουσουρούλης, ο οποίος με μια δήλωσή του, έξω από τα συνηθισμένα, εξέλαβε το γεγονός ότι δεν κατάφερε να εκλεγεί ως λόγο αποχώρησης από την πολιτική και, χωρίς περιστροφές ή προσχήματα, ανακοίνωσε την έξοδό του από τον πολιτικό στίβο.

Δεν ξέρω αν είναι η ευρωπαϊκή κουλτούρα που υπαγόρευσε στον 51χρονο πολιτικό μια τέτοια στάση, αφού πριν μπει ενεργό στην πολιτική και διεκδικήσει την εκλογή του στο αξίωμα του βουλευτή Χίου, υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε μπορώ να… πάρω όρκο ότι ο κ. Μουσουρούλης παραιτήθηκε οικειοθελώς από το Κοινοβούλιο για να συμπεριληφθεί στο ευρωψηφοδέλτιο του κόμματος του και να μπει στο πανελλαδικό κυνήγι του σταυρού, που, όπως αποδεικνύεται, είναι γόνιμο σπορ για αναγνωρίσιμους και όχι για γνώστες.

Ξέρω, όμως, ότι μια πλειάδα συναδέλφων του βουλευτών από όλα τα κόμματα που το «έπαιξαν δίπορτο», διεκδικώντας αυτοδιοικητικά αξιώματα σε Δήμους και Περιφέρειες από την ασφάλεια του βουλευτικού αξιώματος, παρότι «μαυρίστηκαν» -σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις «αγρίως»- από τους ψηφοφόρους των περιοχών που εκτέθηκαν, από σήμερα που ξεκινούν και πάλι οι εργασίες της Βουλής, επιστρέφουν στα έδρανα, σαν να μη συνέβη τίποτε.

Πως, όμως, να περιμένει κανείς κάτι διαφορετικό από τους βουλευτές, όταν το σήμα του «δεν τρέχει τίποτε» το έδωσαν οι ηγέτες των κομμάτων τους, αφού σχεδόν στο σύνολό τους, έκαναν ακριβώς το ίδιο όταν από την Κυριακή το βράδυ που εκδόθηκαν τα αποτελέσματα συμπεριφέρονται με το προσχηματικό πρότυπο του… «ούτε γάτα, ούτε ζημιά».

Από τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, που το κόμμα του έχασε επτά ολόκληρες μονάδες, δηλαδή περίπου το ένα τέταρτο των ψήφων του Ιουνίου του 2012, ως τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος λίγο έλειψε να… πανηγυρίσει επειδή το κόμμα του εγκαταλείφθηκε μόνον από έναν στους τρεις που το είχαν προτιμήσει στο προ διετίας προηγούμενο ιστορικό χαμηλό του, ουδείς τους έδειξε την ανάγκη να αναγνωρίσει σφάλματα και παραλείψεις.

Περιορίστηκαν και οι δυο τους στη διαπίστωση ότι «δεν σάρωσε ο ΣΥΡΙΖΑ» ή στον γενικόλογο βερμπαλισμό «πήραμε το μήνυμα», πηγαίνοντας παρακάτω.

Και αν ο πρωθυπουργός με τον αντιπρόεδρο θεωρούν ότι μπορούν να καλυφθούν (;) πίσω από τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης που ετοιμάζουν, πιστεύοντας ότι έτσι μπορούν να μεταθέσουν στις πλάτες των υπουργών τους ένα μέρος της ευθύνης που τους καταλόγισαν οι πολίτες, αναρωτιέμαι, ειλικρινά, πως επιμένουν να κάθονται στις ίδιες καρέκλες οι μεγάλοι ηττημένοι αυτών των εκλογών που είναι, δίχως αμφιβολία, οι επικεφαλής των Ανεξάρτητων Ελλήνων Πάνος Καμμένος και της ΔΗΜ.ΑΡ. Φώτης Κουβέλης.

Η στάση, ειδικά, που τηρεί ο κ. Κουβέλης, ένας πολιτικός που προς τα έξω, τουλάχιστον, εξέπεμπε ένα ήθος διαφορετικό από τα συνήθη των κλασσικών επαγγελματιών της πολιτικής, είναι άξια μεγάλης απορίας. Αλήθεια, τι άλλο πρέπει να συμβεί στο κόμμα του, για να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη; Πόσο κάτω από το 1,2%, που πήρε στις ευρωεκλογές, χρειάζεται να πέσει η ΔΗΜΑΡ για να αναγνωρίσει ο πρόεδρος της ότι απέτυχε η ηγεσία του;

Στην πολιτική, όπως, άλλωστε, και στην ίδια τη ζωή, έχει, βεβαίως, σημασία πως μπαίνεις και πως πορεύεσαι. Εξίσου, όμως, σημαντικό είναι και το πως φεύγεις. Υπό την έννοια που εκπέμπει η λαϊκή ρήση, σύμφωνα με την οποία «τα στερνά τιμούν τα πρώτα», που παραπέμπει στην υστεροφημία, η οποία σε ακολουθεί όταν γενναία πορεύεσαι, αλλά και όταν, εξίσου γενναία, αποχωρείς. Ακόμη και όταν μια τέτοια πράξη αποδειχθεί ότι είναι προσωρινή και όχι παντοτινή.

Η τακτική που ακολουθεί ο πρόεδρος της ΔΗΜ.ΑΡ. είναι, δυστυχώς, ο κανόνας που ακολουθείται στα ελληνικά πολιτικά ήθη. Δείτε, άλλωστε, πόσοι πρώην αξιωματούχοι, που αποδοκιμάστηκαν, κάποιοι αρκετές φορές, από τον ελληνικό λαό, περιφέρουν το πολιτικό τους σαρκίο, επιμένοντας –μέχρι (φυσικού) θανάτου…- να διεκδικούν ρόλους και στόχους, στους οποίους απέτυχαν κατ΄ επανάληψη.

Γι΄ αυτό και η περίπτωση της παραίτησης του κ. Μουσουρούλη, που ήταν η αφορμή για τούτο το σημείωμα, είναι αξιομνημόνευτη. Για να μπορεί κανείς να αναφωνήσει: Επιτέλους, μια παραίτηση!

Η αποδοκιμασία του «πάρτα όλα»

            Πριν επιχειρήσει κανείς να εξάγει ασφαλή συμπεράσματα από τα εκλογικά αποτελέσματα της Κυριακής, αξίζει, νομίζω, μια μακροσκοπική, έστω, επισκόπησή τους μέσα από κάποιες αξιοπρόσεκτες επισημάνσεις που αναιρούν τις εύκολες και μονοδιάστατες ερμηνείες που επιχειρούνται.

            Οι υποψήφιοι της Νέας Δημοκρατίας στις αυτοδιοικητικές εκλογές αναδείχθηκαν νικητές σε επτά από τις δεκατρείς Περιφέρειες, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται σε αυτές ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας που κατέβηκε χωρίς γαλάζιο χρίσμα από ένα ανεξήγητο πείσμα. Την ίδια ώρα, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ κατατασσόταν πρώτος στις ευρωεκλογές σε οκτώ περιφέρειες.

Ακόμη και στην Ήπειρο, όπου ο γαλάζιος περιφερειάρχης εξελέγη με άνεση από τον πρώτο γύρο, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έδωσε το δικό του χρώμα στον εκλογικό χάρτη της περιοχής, όπως και στη Θεσσαλία, στη Δυτική Ελλάδα και στην Κρήτη, όπου οι υποψήφιοι του για τις Περιφέρειες δεν κατάφεραν καν να μπουν στον δεύτερο γύρο.

Στην μεγάλη πλειονότητα των Δήμων όλης της χώρας, από το Ηράκλειο της Κρήτης έως την Κηφισιά, όπου αναμετρήθηκαν τη δεύτερη Κυριακή εν ενεργεία δήμαρχοι, ηττήθηκαν κατά κράτος ακόμη και σε περιπτώσεις που είχαν ευδιάκριτο προβάδισμα από την πρώτη Κυριακή, καθώς, όπως φαίνεται, αντιμετώπιζαν τις ενωμένες αντιπολιτευόμενες δυνάμεις που ήθελαν να τερματίσουν την θητεία τους.

Να συνεχίσω; Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες που καταβαραθρώθηκαν  στις ευρωκάλπες, κατάφεραν να εκλέξουν δήμαρχο στη Λέσβο ένα δικό τους στέλεχος, τον πρώην βουλευτή Σπύρο Γαληνό. Όπως και το κόμμα Ένωση για την Πατρίδα και το Λαό του Βύρωνα Πολύδωρα, που μόλις που πέρασε το 1% πανελλαδικά, έχει να πανηγυρίζει για την εκλογή στον Δήμο του βουλευτή Νίκου Σταυρογιάννη.

Τι να πει κανείς, εξάλλου, και πώς να σχολιάσει το γεγονός ότι την ίδια περίοδο που εκτινάσσεται σε πανελλαδική κλίμα η Χρυσή Αυγή και ένα τμήμα του ελληνικού λαού επιμένει να επιβραβεύει τον ξενοφοβικό και ρατσιστικό λόγο του νεοναζιστικού μορφώματος, στον καλλικρατικό Δήμο της Ανδραβίδας στον οποίο ανήκει και η περιβόητη Νέα Μανωλάδα με τις «φράουλες της οργής», εκλέγεται δήμαρχος ο πρώτος μετανάστης, ο γιατρός Ναμπίλ Μοράντ που γεννήθηκε στη Συρία.

Γίνεται, λοιπόν, σαφές από όλα αυτά ότι το μήνυμα από τις τρεις κάλπες δεν είναι ένα και ενιαίο. Και μόνον όποιος εθελοτυφλεί μπορεί να ισχυρίζεται ότι είναι ο απόλυτος νικητής και κυρίαρχος, όταν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών φαίνεται να έκαναν τις επιλογές τους με διαφορετικά κριτήρια, αλλού επιβραβεύοντας και αλλού αποδοκιμάζοντας πρόσωπα, αλλά και πολιτικές προτάσεις τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε ευρύτερη πανελλαδική διάσταση.

Το ηχηρότατο καμπανάκι, για παράδειγμα, που χτύπησε για τα δύο συγκυβερνώντα κόμματα, τα οποία απώλεσαν σχεδόν δέκα ποσοστιαίες δυνάμεις από την εκλογική δύναμη που είχαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, δεν μπορεί να μην ακουστεί από τις ηγεσίες τους επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ, με ό,τι συνέβη στη χώρα την τελευταία διετία στη χώρα, δεν κατάφερε να υπερβεί τον πήχη του 27% που είχε από τις εκλογές του Ιουνίου του 2012.

Από την άλλη, η οριακή επικράτηση της Ρένας Δούρου στην Αττική, δεν μπορεί να κρύψει την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να επιλέξει αυτοδιοικητικά στελέχη με κύρος στις τοπικές κοινωνίες και να συσπειρώσει τις δυνάμεις εκείνες που τον έφεραν να οδηγεί την κούρσα των ευρωεκλογών και να αποσπά ένα σημαντικό προβάδισμα από τη Νέα Δημοκρατία. Με άλλα λόγια, το άκρως διχαστικό μήνυμα «τρεις κάλπες, μια ψήφος» απέτυχε παταγωδώς.

Όσο για τους μεγάλους χαμένους των ευρωεκλογών, τη ΔΗΜΑΡ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες, που εγκαταλείφθηκαν μαζικά από τους ψηφοφόρους τους, δύσκολα μπορεί να κρύψουν οι ηγεσίες τους ότι πλήρωσαν την έλλειψη σαφήνειας στο κυρίως ζητούμενο των εκλογών που δεν είναι -και δεν μπορεί να είναι- άλλο από την διατύπωση πρότασης για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Συμπερασματικά, λοιπόν, φαίνεται ότι η κατακερματισμένη και παραζαλισμένη από την πολύχρονη κρίση ελληνική κοινωνία, ακόμη και όταν στέλνει, από Κυριακή σε Κυριακή, εντελώς διαφορετικά και σε αρκετό βαθμό αντιφατικά μηνύματα επιβράβευσης και αποδοκιμασίας, δείχνει ότι αναζητεί εναγωνίως προτάσεις εξόδου από τα σημερινά αδιέξοδα, χωρίς να ταυτίζεται, πλειοψηφικά τουλάχιστον, με τη μια ή την άλλη παράταξη.

Υπό αυτή την έννοια, αν κάποιος ηττήθηκε περισσότερο σε αυτές τις κάλπες είναι οι, εν πολλοίς αλαζονικές, λογικές του «πάρτα όλα» που διακατείχαν τις συνολικές επιλογές τόσο της αξιωματικής αντιπολίτευσης όσο, βεβαίως, και του μεγαλύτερου κυβερνητικού κόμματος.

Που θα πάει η αποχή;

            Λίγο τα γραπτά μηνύματα με τις πασχαλινές ευχές των -γνωστών μας ή και, πιο συχνά, αγνώστων- υποψήφιων ευρωβουλευτών που έφθασαν στα κινητά τηλέφωνα μας, λίγο περισσότερο η κινητικότητα που συναντήσαμε όσοι εκδράμαμε τούτες τις μέρες στην ελληνική περιφέρεια από τους πολυπληθείς συμπολίτες μας που διεκδικούν τοπικά αξιώματα, επιτέλους η ατμόσφαιρα άρχισε σε κάτι να θυμίζει ότι διάγουμε προεκλογική περίοδο.

            Δεν ξέρω αν είναι δείγμα… καθυστερημένου «εξευρωπαϊσμού», αφού στην υπόλοιπη ήπειρό μας η συμμετοχή στις ευρωεκλογές ήταν πάντα χαμηλότερη από ό,τι στην Ελλάδα, ή αν πρόκειται απλώς για μια ακόμη από τις πολλές συνέπειες που αφήνει πίσω της η βίαιη μνημονιακή προσαρμογή της τελευταίας τετραετίας, αλλά οι κάλπες του Μαΐου, παρότι μάλιστα είναι διπλές, δεν δείχνουν να… συνεγείρουν τα πλήθη των Ελλήνων, τουλάχιστον με τον τρόπο που ξέραμε την τελευταία τεσσαρακονταετία.

            Μέχρι πρότινος, άλλωστε, αν εξαιρέσει κανείς τους «επαγγελματίες» του είδους, το εν τη ευρεία εννοία πολιτικό προσωπικό και τα διασυνδεμένα με αυτό πρόσωπα, εμάς τους δημοσιογράφους, αλλά και τα κομματικά… τρολ που κάνουν υπερωρίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το ενδιαφέρον αυτού που λέμε «κοινή γνώμη» για τις επικείμενες –κρίσιμες, κατά τα άλλα- εκλογικές αναμετρήσεις, ήταν από περιορισμένο έως πολύ χαμηλό.

            Το που θα οδηγήσει αυτό το χωρίς προηγούμενο κλίμα… πολιτικής (ή μήπως μόνον κομματικής;) απάθειας ενός μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας είναι δύσκολο να το προδικάσει κάποιος. Όπως εξίσου δύσκολη είναι η αποστολή των εμπλεκόμενων στην εκλογική διαδικασία να το ανατρέψουν στις πολύ λίγες εβδομάδες που απομένουν πλέον για το ραντεβού, κατ΄ αρχήν με τις κάλπες της 18ης Μαΐου για τον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και μια εβδομάδα αργότερα, στις 25 Μαΐου, με τις κάλπες του δευτέρου γύρου για τις περιφερειακές και τις δημοτικές αρχές, αλλά και των ευρωεκλογών.

            Η χρονική σύμπτωση, για πρώτη φορά στα εκλογικά χρονικά της χώρας μας, δύο τόσο διαφορετικών αναμετρήσεων, δυσκολεύει έτι περαιτέρω όχι μόνον την πρόγνωση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από τις συγκεκριμένες κάλπες, αλλά, πολύ περισσότερο, την ανάλυσή τους, κυρίως λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα που, εκ των πραγμάτων αποκτούν ειδικά οι ευρωεκλογές, τις οποίες οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις τις συνδέουν, εμμέσως ή αμέσως, με την κυβερνητική σταθερότητα και τις εν γένει πολιτικές εξελίξεις του προσεχούς διαστήματος.

            Στις τελευταίες εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, όταν και πάλι οι κυρίαρχες δυνάμεις, που τότε αντιπροσώπευαν ένα πολλαπλώς μεγαλύτερο από το σημερινό κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό τμήμα του εκλογικού σώματος, είχαν θέσει αντίστοιχα διλήμματα, κατάφεραν να οδηγήσουν στις κάλπες του Ιουνίου του 2009 μόλις το 50% όσων είχαν δικαίωμα ψήφου.

            Ενάμισι χρόνο αργότερα, στις αυτοδιοικητικές εκλογές που έγιναν, το φθινόπωρο του 2010, ενώ η χώρα είχε μπει στο μνημόνιο, αλλά οι συνέπειες του δεν είχαν φανεί ακόμη σε όλο τους το εύρος, στον πρώτο γύρο, που υπήρχαν μεγαλύτερες δεσμεύσεις σε πρόσωπα που ήταν υποψήφιοι, η αποχή έφθασε στο 40%, αλλά στον δεύτερο γύρο, οπότε είχε κριθεί το ζήτημα της σταυροδοσίας των συμβούλων και κάποιοι υποψήφιοι δήμαρχοι και περιφερειάρχες είχαν αποκλειστεί από την πρώτη Κυριακή, το ποσοστό όσων δεν πήγαν να ψηφίσουν ξεπέρασε το 55% και σε ορισμένες περιπτώσεις (Αττική και αλλού) προσέγγισε το 60%.

            Τι θα συμβεί αυτή τη φορά; Πόσοι ψηφοφόροι θα πάνε στις κάλπες και κυρίως ποιοι; Θα είναι μόνον οι διασυνδεμένοι –όσοι υπάρχουν ακόμη…- με τα κόμματα ή θα υπάρξει ευρύτερη κινητοποίηση που θα περιορίσει τον αριθμό όσων επιλέξουν να απολαύσουν, ειδικά αν είναι καλός ο καιρός, ένα πρόωρο θερινό κολύμπι; Θα φθάσουν ως την κάλπη μόνον οι διαμαρτυρόμενοι ή θα σηκωθεί από τον καναπέ και η συνήθως «σιωπηλή πλειοψηφία» που θέλει την ευρωπαϊκή Ελλάδα, αλλά θεωρεί «χαλαρή» την ψήφο των ευρωεκλογών;   

            Και το, ίσως, σημαντικότερο ερώτημα για τις 25 Μαΐου είναι το εξής: Τι αντίκτυπο θα έχουν τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών, στη δεύτερη εκλογική Κυριακή που θα ψηφίζουμε ταυτόχρονα και για τις ευρωεκλογές; Αν, για παράδειγμα, τα κόμματα της συγκυβέρνησης συγκρατήσουν, όπως διαφαίνεται, ένα μεγάλο μέρος των δυνάμεων που έχουν στην Αυτοδιοίκηση, αυτό θα ενισχύσει την «παράσταση νίκης» της ΝΔ, πρωτίστως, και της «Ελιάς», δευτερευόντως, στην ευρωκάλπη ή οι πολίτες θα προσέλθουν στα εκλογικά τμήματα και, για να… εξισορροπήσουν τα πράγματα, θα προτιμήσουν να στηρίξουν τα ευρωψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ και των υπόλοιπων αντιπολιτευόμενων δυνάμεων;

            Τα κρίσιμα αυτά ερωτήματα είναι αδύνατον να απαντηθούν, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, όπως αναγνωρίζουν οι πλέον σοβαροί εκλογικοί αναλυτές, οι οποίοι μελετούν τις έρευνες για τη διάθεση των πολιτών, που -με καταιγιστικό, θα έλεγε κανείς, τρόπο- διεξάγονται το τελευταίο διάστημα και θα συνεχιστούν –χωρίς περιορισμούς, αφού άλλαξε η νομοθεσία- μέχρι την παραμονή της διπλής αναμέτρησης.

            Με λίγα λόγια, ο βασικός «άγνωστος χ» αυτών την εκλογών είναι η αποχή και ποιοι θα την επιλέξουν ως συνειδητή (ή μη) στάση.

Ο αστάθμητος παράγων μιας βιντεοσκόπησης

Ό,τι δεν κατάφερε να κάνει ένα πολυνομοσχέδιο – τέρας που αλλάζει, λιγότερο ή περισσότερο, τις ζωές όλων μας, ό,τι δεν πέτυχαν δύο απανωτές προσφυγές της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην πιο ακραία κοινοβουλευτική αντίδραση που συνιστούσαν οι προτάσεις μομφής κατά του υπουργού Οικονομικών κ. Γιάννη Στουρνάρα και του προέδρου της Βουλής κ. Ευάγγελου Μεϊμαράκη, έφτασε να το προκαλέσει η δημοσιοποίηση μιας βιντεοσκοπημένης συνομιλίας.

Το προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις που έπειτα από πολύ καιρό είχε αποσπάσει η Νέα Δημοκρατία ανατράπηκε και ο ΣΥΡΙΖΑ πέρασε και πάλι μπροστά μετά το σάλο που δικαιολογημένα προκλήθηκε από την αποκάλυψη για τις ανάρμοστες σχέσεις ενός κυβερνητικού αξιωματούχου, όπως ήταν ο απελθών γενικός γραμματέας κ. Παναγιώτης Μπαλτάκος με τα μέλη μιας εγκληματικής οργάνωσης, όπως είναι με τη δικαστική βούλα οι χρυσαυγίτες και επιβεβαίωσαν με τις μεθόδους που χρησιμοποιούν για να εκβιάσουν το ευάλωτο πολιτικό σύστημα και τη Δικαιοσύνη.

Ο αστάθμητος παράγων στην Ιστορία, ακόμη και για όσους δεν έχουν διαβάσει το ομώνυμο βιβλίο του τιμημένου δημοσιογράφου Έρικ Ντούρσμιντ (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Ενάλιος»), εύκολα αναγνωρίζεται ότι πολύ συχνά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των γεγονότων, είτε αυτά αφορούν την έκβαση μιας μάχης –ο εν λόγω συγγραφέας ξεκινάει το έργο του με τον Δούρειο Ίππο και τον Τρωικό Πόλεμο- είτε μια πολιτική σύγκρουση.

Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να καταφύγει κανείς στα βάθη της Ιστορίας για να αντιληφθεί ότι οι πολιτικές εξελίξεις δεν ήταν και δεν είναι ποτέ ευθύγραμμες. Και σίγουρα δεν προκαθορίζονται από κάποιους σκοτεινούς κύκλους που βυσσοδομούν στο παρασκήνιο, όπως τις θέλουν οι συνήθεις συνωμοσιολογικές θεωρίες που διατρέχουν μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Θεωρίες που τροφοδοτούνται από κουτοπόνηρους πολιτευόμενους, οι οποίοι όταν δεν τους βολεύει μια προοπτική ή δεν τους δικαιώνει μια εξέλιξη αδυνατούν –ή μήπως δεν θέλουν;- να αναγνωρίσουν ότι είναι εκείνοι που κάνουν λάθος και σπεύδουν να αποδώσουν την έκβαση των πραγμάτων σε υποχθόνιες δολοπλοκίες και υπόγειες μηχανορραφίες.

Η αντιμετώπιση των δημοσκοπήσεων είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αποτυπώνουν το φαινόμενο της συνωμοσιολογίας αλά ελληνικά. Έπειτα σχεδόν από κάθε έρευνα που βλέπει το φως –και αναφέρομαι στις πραγματικές έρευνες που γίνονται από δοκιμασμένους επαγγελματίες του χώρου και όχι στις κομπογιαννίτικες μαϊμουδιές που συχνάκις «σκάνε μύτη» κυρίως στον υπόκοσμο του Διαδικτύου…- ακολουθεί ένα γαϊτανάκι αμφισβητήσεων από όσους δεν βρίσκουν βολικά τα συμπεράσματά τους.

Σε όλο τον κόσμο οι δημοσκοπήσεις θεωρούνται «φωτογραφίες της στιγμής» και τα ευρήματά τους δεν αποτελούν παρά τάσεις που επικρατούν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που δίνονται οι απαντήσεις στα ερωτήματα των ερευνητών. Οι τάσεις που καταγράφονται σε μια έρευνα μπορεί να μείνουν αναλλοίωτες για μεγάλο χρονικό διάστημα, επειδή δεν μεσολαβούν γεγονότα που μπορούν να τις ανατρέψουν.

Μπορεί, όμως, οι ίδιες τάσεις να ανατραπούν την αμέσως επόμενη στιγμή εφόσον συμβεί κάτι το συνταρακτικό, όπως υπήρξε το βίντεο με τον κ. Μπαλτάκο, το οποίο δημιούργησε αρνητικές εντυπώσεις στην κοινή γνώμη που το χρέωσε στην κυβέρνηση, αδιαφορώντας για τους ισχυρισμούς ότι η τελευταία ακολούθησε εντελώς διαφορετική γραμμή από εκείνη που ήθελε ο τέως γενικός γραμματέας.

Γενικότερα, πάντως, σε περιόδους βαθειάς κρίσης, όπως αυτή που διέρχεται τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία, καθώς έχει χάσει πολλές από τις σταθερές με τις οποίες πορεύθηκε τις δεκαετίες μετά τον Πόλεμο, οι τάσεις της κοινής γνώμης είναι όλο και λιγότερο αναλλοίωτες και, αντιθέτως, γίνονται όλο και περισσότερο ευμετάβλητες απέναντι σε μεγάλα, αλλά συχνά και σε μικρότερα, γεγονότα, που μπορεί να προσλάβουν χαρακτήρα αστάθμητου παράγοντα.

Ας το έχουμε αυτό όλοι μας κατά νου. Ιδίως στις επόμενες επτά εβδομάδες που ακολουθούν ως τις κάλπες της 25ης Μαΐου, περίοδο κατά την οποία πολλά έχουμε να δούμε και να ακούσουμε γύρω από τις δημοσκοπήσεις που αυτή τη φορά –μάλλον καλύτερα…- θα γίνονται ως την παραμονή της ψηφοφορίας.

Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που απαιτείται είναι η ψυχραιμία που μπορεί να επιφέρει η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι τόσο οι δημοσκόποι όσο κι εκείνοι που τους παραγγέλνουν τις δημοσκοπήσεις από μια ψήφο έχουν να ρίξουν στην κάλπη. Όπως, δηλαδή, ακριβώς και ο καθένας από μας!         

Θα γράψει ιστορία η παρέα του Σταύρου Θεοδωράκη;

Αν ισχύει ο στιχουργικός αφορισμός του Διονύση Σαββόπουλου που θέλει να «φτιάχνουν οι Έλληνες κυκλώματα κι ιστορία οι παρέες», ο Σταύρος Θεοδωράκης, με «Το Ποτάμι» του, διαθέτει μια πολύ καλή παρέα, η οποία μπορεί να γράψει τη δική της ιστορία.

Παρακολουθώντας, ωστόσο, τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο ιδρυτής του νέου σχηματισμού για να παρουσιάσει τους τριάντα πρώτους συνεργάτες που τον πλαισιώνουν στο φιλόδοξο εγχείρημα του, οι απορίες και τα ερωτήματα ήταν μάλλον περισσότερα από τις απαντήσεις που δόθηκαν.

Και πάντως δεν απαντήθηκε το βασικό ερώτημα αν μια παρέα, ακόμα και αν απαρτίζεται από τους «επαΐοντες», στους οποίους αναφέρθηκε επανειλημμένα ο κ. Θεοδωράκης, είναι ικανή να αποτελέσει μια συνολική εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης που αναμφίβολα αποτελεί το ζητούμενο για τη δημιουργία κάθε νέου πολιτικού σχήματος.

Το «είμαστε μια παρέα που μεγαλώνει και κάθε μέρα βάζουμε στο κόλπο και κάποιον άλλο», που είπε ο γνωστός δημοσιογράφος, μάλλον δεν συνιστά λύση για το πολιτικό αδιέξοδο της χώρας, όπως, τουλάχιστον, το παρουσίασε ο ίδιος, λέγοντας ότι «Το Ποτάμι» του ικανοποιεί «την ανάγκη κάποιων πολιτών να υπάρξει μια λύση πέρα από τα κομματικά στερεότυπα».

Την ίδια ώρα, άλλωστε, εμφανίστηκε ιδιαίτερα δύσθυμος απέναντι στα υπάρχοντα κόμματα, τα οποία από τη μια στηλίτευσε, υποστηρίζοντας ότι «καταδυναστεύουν τη χώρα», από τη άλλη, ωστόσο, αναγνώρισε ότι «υπάρχουν λόγοι ύπαρξης για τα κόμματα», που πάντως ο ίδιος δεν αποκάλυψε με ποιο από τα υπάρχοντα –στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη- είναι πιο κοντά και μπορεί να συνεργαστεί μαζί του.

Μιλώντας όρθιος και με καλές ατάκες από αυτές που «γράφουν στο γυαλί» και μπορεί να θρέψουν παραπολιτικές στήλες, ο κ. Θεοδωράκης είπε αρκετές αυτονόητες αλήθειες που δεν ακούγονται συχνά από τα χείλη συμβατικών πολιτικών, όπως, για παράδειγμα, οι θέσεις του για το «πολιτικό χρήμα» ή η επισήμανσή του ότι «δεν υπάρχει θείος από την Αμερική που με παρακαλετά ή με απειλές θα μας δίνει χρήματα, χωρίς εμείς, ως χώρα, να παράγουμε».

Δεν απέφυγε, ωστόσο, και ο ίδιος τον πειρασμό της ευκολίας των προσεγγίσεων του σε ορισμένα ζητήματα, όπως το δικαίωμα του εκλέγεσθαι στα 18 ή η υποχρεωτική εξάντληση της τετραετούς θητείας της Βουλής. Ενώ βρήκε καταφυγή στον γνωστό ξύλινο λόγο της παραδοσιακής πολιτικής όταν κλήθηκε να πάρει θέσεις σε «καυτά» θέματα που θα μπορούσαν να τον φέρουν σε σύγκρουση με ένα μέρος του εκλογικού ακροατηρίου στο οποίο απευθύνεται.

Οι γενικόλογες και εν πολλοίς αντιφατικές αναφορές του τύπου «χρειαζόμαστε εθνικό σχέδιο», το οποίο «θα βγει από την κοινωνία» ηχούν, για παράδειγμα, ευχάριστα και χρειάζεται να επανέλθει κανείς και να αναρωτηθεί για το τι θα κάνουν, εν τοιαύτη περιπτώσει, οι επαΐοντες που έχει, όπως είπε, γύρω του ο κ. Θεοδωράκης για να φανεί η κοινοτυπία του λόγου του.

Οι ολοστρόγγυλες, εξάλλου, απόψεις για τη διανομή του πλεονάσματος «στους ανθρώπους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη» και, ακόμη χειρότερα, το χάιδεμα αυτιών με απόψεις όπως «η χώρα δεν ανάγκη να απολύσει δημοσίους υπαλλήλους» ή οι εξαγγελίες για διπλασιασμό του χρόνου χορήγησης του επιδόματος ανεργίας, πιο πολύ σε συμβατικό πολιτικό παρέπεμπαν.

Ο κ. Θεοδωράκης είναι αναντίρρητα ένας πετυχημένος επαγγελματίας και ένας δημιουργικός άνθρωπος με ό,τι και αν καταπιάστηκε στην προηγούμενη –προ πολιτικής- ζωή του. Η παραδοχή του, μάλιστα, ότι «ένας πολιτικός δεν μπορεί να είναι ξερόλας», δείχνει ότι μάλλον μπορεί να αφουγκραστεί την κριτική που δέχεται και θα δεχθεί τώρα που πέρασαν στην απέναντι όχθη ο ίδιος και η παρέα του.

(Δημοσιεύτηκε στο www.protothema.gr στις 5.3.2014)

Κάλπη – «πάρτα όλα» ή ρώσικη ρουλέτα;

            Η χρονική σύμπτωση των αυτοδιοικητικών εκλογών με τις ευρωεκλογές αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για να «αποκομματικοποιηθούν» οι δήμοι και οι περιφέρειες και να δοθεί ο λόγος στους πολίτες για να επιλέξουν τους καλύτερους που θα υπηρετήσουν τις ανάγκες της καθημερινότητας τους.

            Χωρίς να παραβλέπει κανείς τα «πολιτικά» χαρακτηριστικά που αναμφισβήτητα έχουν (και) οι επιλογές για την Αυτοδιοίκηση, το γεγονός ότι με την διπλή κάλπη, το εκλογικό σώμα έχει την ταυτόχρονη δυνατότητα να εκφράσει -στην ευρωκάλπη- τη βούλησή του για τη γενική πολιτική κατάσταση, αλλά, ταυτόχρονα, να προκρίνει τα πρόσωπα που θεωρεί καταλληλότερα για να διαχειριστούν τις τοπικές υποθέσεις κάθε περιοχής, συνιστά μια ευτυχή συγκυρία που, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να ανατρέψει την παραδοσιακή κομματοκρατία και το πελατειοκρατικό καθεστώς που την εξέθρεψε και ως ένα βαθμό τη συντηρεί.

            Η στάση, ωστόσο, που τηρούν τα κόμματα και κυρίως τα δύο μεγαλύτερα εξ αυτών, ενόψει της διπλής αναμέτρησης του Μαΐου, αποπνέει μια παρωχημένη νοοτροπία έλλειψης σεβασμού στους πολίτες, μια νοοτροπία που δεν λαμβάνει, μάλιστα, υπόψη της και τη μακρά θετική παράδοση που υπάρχει στη χώρα μας και είχε καταγραφεί στο παρελθόν όταν, για παράδειγμα, σε πολλές δεξιοκρατούμενες πόλεις, οι κάτοικοι επέλεγαν «κόκκινους» δημάρχους  επειδή ήταν διεκδικητικοί, έδειχναν ενδιαφέρον για όσα απασχολούσαν τους συμπολίτες τους και αποτέλεσαν «πρότυπα» για τους διαδόχους τους.

            Εφόσον αυτό συνέβαινε στις δεκαετίες του 60 και του 70 που η Τοπική Αυτοδιοίκηση είχε ελάχιστες αρμοδιότητες, γιατί, άραγε, να μη συμβαίνει σήμερα που, παρά τη μνημονιακή επέλαση, οι αυτοδιοικητικοί φορείς έχουν πολλαπλάσια μέσα και πόρους για να ασκήσουν πολιτική και να επηρεάσουν την τοπική καθημερινότητα και την αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής τους.   

            Κόντρα, όμως, σε όλα αυτά, αλλά και στις διακηρύξεις για ακηδεμόνευτη Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι κομματικές γραφειοκρατίες επιμένουν να θέλουν να ελέγξουν τα πάντα και να επιβάλουν επιλογές προσώπων που τους φέρνουν σε αντίθεση με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, η οποία ασφυκτιά μεν από την οικονομική δυσπραγία, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι εξ αυτού θα αποδεχθεί την ποδηγέτηση που επιχειρείται και θα ακολουθήσει τις σχιζοφρενικές επιλογές του μεγαλύτερου κυβερνητικού κόμματος που, ενώ υποστηρίζει ότι τα πολιτικά συμπεράσματα θα βγουν από τις ευρωεκλογές, επιστρατεύει βουλευτές για το Δήμο της Αθήνας και την Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας, ή της αξιωματικής αντιπολίτευσης που θέλει να συγκροτήσει αντιμνημονιακό μέτωπο από την πρωτεύουσα ως την τελευταία εσχατιά της χώρας.

            Αναρωτιέμαι, για παράδειγμα, τι εμποδίζει έναν οπαδό του ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και από αυτούς που θέλουν να… σχίσουν το μνημόνιο στο Σύνταγμα, να ψηφίσει αντιμνημονιακά στην ευρωκάλπη και να στηρίξει τον νυν δήμαρχο της Αθήνας Γιώργο Καμίνη που έδωσε δείγματα γραφής της προοδευτικής του κατεύθυνσης. Ή, για ποιο λόγο ένας συντηρητικός πολίτης της Θεσσαλονίκης να μην επιλέξει τον Γιάννη Μπούταρη, τώρα που ακόμη και ο μητροπολίτης Άνθιμος επείσθη ότι δεν… κινδυνεύουν τα «ιερά και τα όσια» της φυλής από τη δημαρχιακή του θητεία.

            Ομοίως, τι μπορεί να χωρίσει την υποψήφια του ΣΥΡΙΖΑ Όλγα Γεροβασίλη από έναν κεντροαριστερό πολίτη που δεν βολεύεται από την… αληπασάδικη νοοτροπία που αναβιώνει στην πατρίδα μου, την Ήπειρο, η οποία φιγουράρει στην πρώτη θέση της ανεργίας και στην τελευταία της ανάπτυξης. Ή γιατί ένας, ανεξαρτήτως χρώματος, Κρητικός να μην επιβραβεύσει τη γνώση και την προσπάθεια του περιφερειάρχη Σταύρου Αρναουτάκη.

            Κάνοντας μια προβολή στο βράδυ της 25^ης Μαΐου, μπορεί, άραγε, κάποιος να απαντήσει στο ερώτημα αν ένα ενδεχόμενο προβάδισμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στις ευρωεκλογές, συνοδευθεί από την αποτυχία της πλειονότητας των βουλευτών του που –εκόντες άκοντες- χρίστηκαν υποψήφιοι περιφερειάρχες, θα δίνει έρεισμα στους ισχυρισμούς για δυσαρμονία της σύνθεσης της Βουλής με τη λαϊκή ετυμηγορία.  Όπως και αντιστοίχως, να διαγνώσει τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην πολιτική σταθερότητα μια ενδεχόμενη συντριβή των κεντρικών στελεχών της Νέας Δημοκρατίας που επέβαλαν το Μαξίμου και η Συγγρού.   

Υπό αυτή την έννοια, το παιχνίδι «πάρτα όλα» που επέλεξαν να παίξουν στη διπλή κάλπη του Μαΐου η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να αποδειχθεί, εν τέλει, μια επικίνδυνη ρώσικη ρουλέτα από την οποία δεν είναι βέβαιο κανείς πότε και από πού θα επέλθει η εκπυρσοκρότηση.

Σε κάθε περίπτωση, η πορεία προς την διπλή κάλπη θα έχει αρκετό ενδιαφέρον και τα αποτελέσματά της πολύ μεγαλύτερο.

(Δημοσιεύθηκε στο www.protothema.gr στις 13.2.2014)

Τα καλά και συμφέροντα δι΄ ημάς…

Την απορία του εξέφραζε στο μέσον της παρελθούσας εβδομάδας ο Πρόεδρος της Βουλής Ευάγγελος Μεϊμαράκης σε ομήγυρη, κοινώς «πηγαδάκι», συναδέλφων του βουλευτών και δημοσιογράφων, επειδή, όπως έλεγε, δύο προτάσεις του που έχει διατυπώσει εδώ και πάνω μια μιάμιση δεκαετία και με τις οποίες, κατά την έκφρασή του, «όλοι συμφωνούν», δεν υλοποιούνται.

Η μια από τις προτάσεις του κ. Μεϊμαράκη ήταν  να υπάρχει ασυμβίβαστο διεκδίκησης αξιωμάτων στην αυτοδιοίκηση από εν ενεργεία βουλευτές, ώστε όποιο από τα μέλη της Βουλής θέλει να εκλεγεί δήμαρχος ή περιφερειάρχης να είναι υποχρεωμένος να υποβάλει την παραίτησή του από το Κοινοβούλιο, όπως, άλλωστε, συμβαίνει με όσους κάνουν την αντίστροφη πορεία.

Η δεύτερη πρόταση του προέδρου της Βουλής ήταν να εφαρμοστεί σταυρός προτίμησης και στις ευρωεκλογές, ώστε να πάψει ο διορισμός των ευρωβουλευτών που επί της ουσίας γίνεται από τις κομματικές ηγεσίες, οι οποίες, κατά τεκμήριο, επιλέγουν πρόσωπα χωρίς λαϊκή απήχηση από τον κύκλο των «κολλητών» τους, με αποτέλεσμα οι πολίτες να αδιαφορούν για το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών.

Δεν πέρασαν παρά λίγα εικοσιτετράωρα και οι δύο κυβερνητικοί εταίροι, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και ο αντιπρόεδρος Ευάγγελος Βενιζέλος, συναντήθηκαν και, ερήμην –ως συνήθως- των κομμάτων τους, συμφώνησαν να αποδεχθούν τη δεύτερη από τις προτάσεις του κ. Μεϊμαράκη. Να αλλάξουν, δηλαδή, τον εκλογικό νόμο των ευρωεκλογών, εφαρμόζοντας για πρώτη φορά σταυρό προτίμησης στην εκλογή των ευρωβουλευτών, η οποία από το 1981, οπότε ψηφίσαμε για πρώτη φορά εκπροσώπους στο Ευρωκοινοβούλιο με νόμο που εισήγαγε η κυβέρνηση Γεωργίου Ράλλη, γίνεται ανελλιπώς με λίστα.

Είναι βέβαιο ότι οι αρχηγοί των δύο κυβερνητικών κομμάτων έχουν τη δύναμη να επιβάλουν στα μέλη των κοινοβουλευτικών ομάδων τους, αυτό το πισωγύρισμα, αφού μια τέτοια αλλαγή δεν θίγει εκείνους που θα την ψηφίσουν. Αντιθέτως, την άλλη πρόταση για την καθιέρωση κωλύματος στους εν ενεργεία βουλευτές που θέλουν να το έχουν δίπορτο και να κατεβαίνουν στις αυτοδιοικητικές εκλογές χωρίς να θυσιάζουν την έδρα που κατέχουν, οι κύριοι Σαμαράς και Βενιζέλος την άφησαν στην άκρη, προφανώς επειδή δεν θα συναντούσε την απαραίτητη πλειοψηφία, καθώς βουλευτές από τα περισσότερα κόμματα είναι ή δηλώνουν έτοιμοι –και με τις αρχηγικές ευλογίες- να δοκιμάσουν την τύχη τους στη διεκδίκηση τοπικών αξιωμάτων. 

Βλέπετε, όσο ευχάριστα και αν ηχούν οι εξαγγελίες για  εξυγίανση του πολιτικού συστήματος, τόσο δυσκολότερη καθίσταται η εφαρμογή τους, κυρίως όταν το συλλογικό συμφέρον υποτάσσεται στην ατομική –η κομματική- επιδίωξη. Και, προπαντός, όταν η κομματοκρατία και το πελατειακό κράτος είναι μεν κατακριτέα φαινόμενα από μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας μας, δυστυχώς, όμως, όχι τόσο γι΄ αυτά που έκανε (παροχές και ρουσφέτια) όσο γι΄ αυτά (τα ίδια) που δεν μπορεί πλέον να κάνει… 

Το δίλημμα λίστα ή σταυρός για την εκλογή προσώπων από το ευρύ εκλογικό σώμα, είναι μια πολύ παλαιά ιστορία που σηκώνει πολλή συζήτηση. Γι΄ αυτό και η σπουδή των δύο κυβερνητικών εταίρων να προχωρήσουν τρεις μήνες πριν από τις ευρωκάλπες του Μαΐου σε μια τέτοια βεβιασμένη αλλαγή είναι αρκούντως προβληματική και δικαιώνει όσους ενίστανται ότι υπακούει στο κοντόθωρο και συγκυριακό κομματικό συμφέρον εκείνων που την προωθούν.

Σε χώρες στις οποίες λειτουργούν οι συλλογικοί θεσμοί και τα κόμματα είναι δημοκρατικά οργανωμένα, αυτού του είδους τα διλήμματα τα έχουν λύσει προ πολλού, καθιερώνοντας διαδικασίες προκριματικών εκλογών που διεξάγονται για την επιλογή των υποψηφίων, οι οποίοι, μαζί με το πρόγραμμα του κόμματός τους, τίθενται στην κρίση των πολιτών – ψηφοφόρων.

Στην Ελλάδα, όμως, που η έννοια της συλλογικότητας αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία και το σύνολο των κομμάτων λειτουργούν χωρίς στοιχειώδεις κανόνες δημοκρατικής οργάνωσης, δρώντας ως κλαμπ μηχανισμών και παρεών, η διεξαγωγή αδιάβλητων εσωκομματικών διαδικασιών επιλογής προσώπων μοιάζει άθλος ακατόρθωτος. Από τις παλαιές ιστορίες για εσωκομματικά εκλομαγειρέματα στη ΝΔ ή για τα εκατοντάδες χιλιάδες μέλη μιας χρήσης του ΠΑΣΟΚ ως την πρόσφατη επιλογή των υποψήφιων περιφερειαρχών του ΣΥΡΙΖΑ, είναι πάμπολλα τα παραδείγματα που μαρτυρούν το γενικευμένο θεσμικό έλλειμμα και την παντοκρατορία του αρχηγισμού που διατρέχει οριζόντια το πολιτικό μας σύστημα.

Από την άλλη, ωστόσο, μια μικρή επισκόπηση να κάνει κανείς στην τρέχουσα κοινοβουλευτική σύνθεση, πείθεται για την όλο και χαμηλότερη ποιότητα πολιτικού προσωπικού που στέλνει ο σταυρός προτίμησης στο Κοινοβούλιο, με αποτέλεσμα οι «αναγνωρίσιμοι» που πήραν το εκλογικό προβάδισμα, χάρις στις τηλεοπτικές τους εμφανίσεις, να μην έχουν πρόβλημα να αλλάξουν κόμμα ή και άποψη όταν εκείνα που τους έφεραν στη Βουλή δεν τους εξασφαλίζουν την επανεκλογή τους.

Η λίστα των ευρωεκλογών έστειλε τα τελευταία 33 χρόνια στο Στρασβούργο και στις Βρυξέλλες μια πλειάδα «κολλητών» που πήγαν εκεί –κατ΄ απονομήν- μόνον και μόνο για «βόλεμα». Στα ίδια έδρανα, όμως, θήτευσαν και αξιόλογες προσωπικότητες, από τον πανεπιστημιακό και άλλους χώρους, που με το σταυρό δεν θα είχαν καμία τύχη.

Αν το βράδυ της 25ης Μαΐου πληροφορηθούμε ότι για την επόμενη πενταετία στο Ευρωκοινοβούλιο θα μας εκπροσωπεί ένα μείγμα παιδιών του κομματικού σωλήνα και αναγνωρίσιμων τηλεαστέρων, ας μην εκπλαγούμε. Θα το έχουμε, εξάλλου, διαγνώσει από τη σύνθεση των ψηφοδελτίων, αλλά και από τους προεκλογικούς καβγάδες, από τους οποίους είναι μάλλον βέβαιο ότι θα μείνουν μακριά οι πλέον σοβαροί άνθρωποι, αφήνοντας όλο το γήπεδο σε όλους εκείνους που –πέρα από κόμματα και… χρώματα- κρατούν τη χώρα καθηλωμένη στη σημερινή πολιτική της υπανάπτυξη, προκρίνοντας πάντα τα «καλά και συμφέροντα» δι΄ ημάς και ποτέ δι΄ αλλήλους.