Από το Καπιτώλιο έως την ΑΣΟΕΕ

 Η εικόνα με τους στρατοπεδευμένους πεζοναύτες μέσα στο αμερικανικό Καπιτώλιο ήταν, από πολλές απόψεις, συγκλονιστική. Σίγουρα δεν είναι τιμητικό για μια σύγχρονη κοινωνία να χρειάζεται να κινητοποιήσει τόσο ισχυρές δυνάμεις της εθνοφρουράς για να προστατεύσει την έδρα του Κογκρέσου, που αποτελεί την καρδιά του αμερικανικού πολιτεύματος.

Από την άλλη, όμως, το ερώτημα που ευλόγως ανακύπτει είναι το εξής: Και πως αλλιώς θα μπορούσε να προστατευθεί ο «ναός» της αμερικανικής δημοκρατίας από τον όχλο των ναζιστών, των… «τραμπιστών» και όλο το υπόλοιπο συνονθύλευμα το οποίο αποπειράθηκε στις 6 Ιανουαρίου να καταλύσει τους θεσμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες για να επιβάλει τις επιθυμίες ενός παράφρονα επιχειρηματία που δεν έχει μάθει να χάνει;

Με όλα τα στραβά και τα ανάποδα που μπορεί κάποιος να καταμαρτυρήσει στο κατά βάση δικομματικό πολιτικό σύστημα της υπερατλαντικής υπερδύναμης, δύσκολα θα αρνηθεί ότι οι θεσμοί των ΗΠΑ ανέπτυξαν τα δημοκρατικά αμυντικά αντανακλαστικά που απαιτούσαν τα τετελεσμένα έναντι των οποίων βρέθηκαν. Και, εν τέλει, αντιμετώπισαν με σχετική επιτυχία την μεγάλη πρόκληση που συνιστούσε η απόπειρα της θεσμικής κατάλυσης που υποκινήθηκε από την κεφαλή της χώρας.

Μπορεί μέχρι στιγμής ο ανεκδιήγητος Ντόναλντ Τραμπ, που είναι ο ηθικός αυτουργός πίσω από το ανοσιούργημα της εφόδου στο Καπιτώλιο, να μην έχει υποστεί τα επίχειρα των πράξεών του, ο ένας μετά τον άλλο, όμως, οι φυσικοί αυτουργοί αντιμετωπίζουν την τσιμπίδα του νόμου και οδηγούνται στις φυλακές μέχρι να έρθει η ώρα να αντιμετωπίσουν και τη Δικαιοσύνη. Τα ονόματά τους δημοσιοποιούνται και ουδείς διανοήθηκε να παραποιήσει τις φωτογραφίες τους για να μην αναγνωριστούν, όπως συνέβη πρόσφατα με τους συλληφθέντες για την επίθεση στον πρύτανη της πρώην ΑΣΟΕΕ ή για εκείνους που κατέγραψαν οι κάμερες να κακοποιούν τον ελεγκτή του Μετρό.

Παράλληλα, οι αμερικανικές αρχές λαμβάνουν όλα εκείνα τα μέτρα που θα αποτρέψουν την επανάληψη μιας νέας οχλοκρατικής εξέγερσης η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί στη διάρκεια της προγραμματισμένης για την επόμενη εβδομάδα ορκωμοσίας του νέου Προέδρου Τζο Μπάιντεν. Εξ ου και οι εικόνες με τους Εθνοφρουρούς οι οποίοι, ελλείψει άλλου πρόσφορου ενδιαιτήματος για τη φιλοξενία τους στην Ουάσιγκτον, στρατοπέδευσαν μέσα στο Καπιτώλιο.

Στα φωτογραφικά στιγμιότυπα που έκαναν τον γύρο του κόσμου, είδαμε εκατοντάδες ένστολοι άνδρες και γυναίκες της εθνοφρουράς προσήλθαν στο κτίριο του Καπιτωλίου για να ενισχύουν την ασφάλεια των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων που συνεδρίαζαν για να αποφασίσουν εάν θα παραπέμψουν σε δίκη τον Ντόναλντ Τραμπ για τη στάση του στην υποκίνηση του όχλου που εισέβαλε στο εμβληματικό κτίριο.

Το πιο εντυπωσιακό, ωστόσο, ήταν το γεγονός ότι οι Αμερικανοί βουλευτές, είτε ανήκαν στην παράταξη των Δημοκρατικών που ζητούσε την παραπομπή Τραμπ είτε προέρχονταν από την πτέρυγα των Ρεπουμπλικάνων που πλειοψηφικά στήριξαν τον απερχόμενο Πρόεδρο, κάθε άλλο παρά έδειχναν να ενοχλούνται από την παρουσία των στρατιωτικών μέσα στο «ναό της Δημοκρατίας». Και οι μεν και οι δε, δηλαδή οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των Αμερικανών πολιτών και οι δυνάμεις επιβολής της τάξης, έκαναν το θεσμικό καθήκον τους. Έκαστος εφ΄ ω ετάχθη.

Συνδέστε λίγο τις εικόνες αυτές με τον διάλογο που αναπτύσσεται στη χώρα μας κάθε φορά που η Αστυνομία καλείται να επιβάλει τον νόμο στον δημόσιο χώρο, είτε πρόκειται για το Κοινοβούλιο το οποίο πολλές φορές έχει δεχθεί επιθέσεις άλωσης που θα είχαν ευοδωθεί αν δεν το περιφρουρούσαν ισχυρές δυνάμεις των ΜΑΤ, είτε αφορά τους πανεπιστημιακούς χώρους που ατιμώρητα βανδαλίζονται με κάθε ευκαιρία και χωρίς αφορμή.

Η νόμιμη άμυνα και η περιφρούρηση που ασκούν οι δυνάμεις της ελληνικής Πολιτείας γίνεται τις περισσότερες φορές αντικείμενο έντονων επικρίσεων από συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους που είναι οι ίδιοι οι οποίοι δείχνουν απεριόριστη ανοχή στους κάθε λογής ταραξίες όταν δεν επικροτούν κιόλας κάποιες φορές το… ρωμαλέο αγωνιστικό φρόνημα τους.

Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα όσα περί «χουντικού» νομοσχεδίου ακούγονται αυτές ακριβώς τις μέρες με αφορμή τι ρυθμίσεις για την καθιέρωση ειδικού αστυνομικού σώματος το οποίο θα αναλάβει τη φρούρηση των πανεπιστημιακών χώρων. Χώρων οι οποίοι, χρόνια τώρα, χάρις στην παγκόσμια πρωτοτυπία με την οποία εφαρμόζεται στη χώρα μας το λεγόμενο «πανεπιστημιακό άσυλο» έχουν μετατραπεί σε άνδρα ανομίας που όχι μόνον δεν εξυπηρετούν αλλά μάλλον εμποδίζουν την έρευνα και την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κατά το παρελθόν η χώρα μας υπέφερε από τις αυθαιρεσίες ή και τον υπερβάλλοντα ζήλο των δυνάμεων που ήταν επιφορτισμένες με την επιβολή του νόμου και της τάξης. Εξίσου αναμφίβολο, όμως, είναι ότι οι εποχές αυτές έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί και τα τελευταία 46 χρόνια η κατάσταση άλλαξε άρδην σε βαθμό που οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος μπορεί να υποστηρίζει βάσιμα ότι οι Έλληνες πολίτες απολαμβάνουμε μοναδικές συνθήκες δημοκρατικής ομαλότητας και νομιμότητας.

Είναι, άλλωστε, ιστορικά αποδεδειγμένο ότι Δημοκρατία χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει. Και αυτό ισχύει τόσο για το αμερικανικό Καπιτώλιο όσο και για τη «δική μας» ΑΣΟΕΕ…

Ποιος φοβάται τις εκλογές;

 Ξεκινώντας λίγο ανορθόδοξα τούτο το κείμενο, δεν θα δυσκολευτώ να αναγνωρίσω ότι το αγαπημένο σπορ για αρκετούς δημοσιογράφους του πολιτικού ρεπορτάζ είναι να γράφουν ή να μεταδίδουν πληροφορίες για επικείμενες κυβερνητικές αλλαγές ή για επερχόμενες πρόωρες κάλπες. Έχω κι ο ίδιος αναρωτηθεί πολλές φορές αν τα σενάρια περί ανασχηματισμού ή εκλογών είναι απλώς προϊόν επαγγελματικής ευκολίας ή αν πρόκειται για αναπαραγωγή άλλοτε της φοβίας και άλλοτε της προσδοκίας κάποιων πολιτικών δυνάμεων.

Το συμπέρασμα στο οποίο κατατείνω είναι δεν υπάρχει ενιαίος κανόνας. Είναι αληθές ότι περισσότερο η ανασχηματολογία και λιγότερο η εκλογολογία συνιστούν έτοιμη δημοσιογραφική τροφή που δεν απαιτείται πολύς κόπος για τη διάθεση και την κατανάλωσή της. Από την άλλη, όμως, κάποιες φορές δικαίως του λόγου δεν δίνεται σημασία στις δημόσιες διαψεύσεις στις οποίες συχνά καταφεύγουν οι ίδιοι που στο παρασκήνιο διοχετεύουν τις διαρροές των σεναρίων που τα μέσα ενημέρωσης δεν μπορούν παρά να αναπαράγουν.

Ουδείς, άλλωστε, μπορεί να αρνηθεί ότι σε χώρες χωρίς θεσμική σταθερότητα, όπως αναμφισβήτητα είναι η Ελλάδα, το ανακάτεμα της «τράπουλας» υποκαθιστά συχνά τα ελλείμματα στην παραγωγή πολιτικής που προκαλεί η ακατάσχετη προεκλογική υποσχεσιολογία. Όπως επίσης και δεν μπορεί να παραβλέψει κάποιος ότι, ειδικά στο θέμα των εκλογών, η εκάστοτε κυβέρνηση –και για την ακρίβεια ο αρχηγός της- έχει το πεπόνι και το μαχαίρι και λαμβάνει αποφάσεις για προσφυγή στις κάλπες με ιδιοτελείς σκοπιμότητες.

Για να είμαστε ειλικρινείς πρέπει να παραδεχθούμε ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν είναι ακραιφνώς ελληνικό. Για παράδειγμα, στο Ισραήλ, το οποίο βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, οι πολίτες καλούνται να ψηφίσουν για τέταρτη φορά μέσα σε μόλις δύο χρόνια. Ο κυβερνητικός συνασπισμός που μετά βασάνων και κόπων σχημάτισαν τα δύο μεγαλύτερα κόμματα μετά την τρίτη εκλογική αναμέτρηση κατέρρευσε και έτσι η συμφωνία να μοιραστούν την τετραετή θητεία του πρωθυπουργού οι ηγέτες τους δεν πρόκειται να ισχύσει.

Ο Μπέντζαμιν Νετανάχιου, ο οποίος διατήρησε τον πρωθυπουργικό θώκο για το πρώτο μισό της τετραετίας, όταν είδε ότι απέκτησε δημοσκοπικό αέρα για να κυβερνήσει χωρίς τον αντίπαλο στον οποίο θα παρέδιδε την εξουσία για το δεύτερο μισό, δεν είχε τον παραμικρό δισταγμό να αφήσει τη συγκυβέρνηση να διαλυθεί και τον άσπονδο «συνεταίρο» του στα κρύα του λουτρού. Δυστυχώς, έτσι είναι η πολιτική και όποιος το αρνείται δεν κάνει τίποτε περισσότερο από το να εθελοτυφλεί ή να ονειροβατεί.

Μετά τον πρόσφατο ανασχηματισμό της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος επιβεβαιώθηκε αφού, όπως συνήθως συμβαίνει, νωρίτερα είχε διαψευστεί αρκετές φορές, φούντωσαν και πάλι τα σενάρια που θέλουν τα Μέγαρο Μαξίμου να προλειαίνει το έδαφος έτσι ώστε να προκηρύξει εκλογές μόλις το εμβολιαστικό πρόγραμμα κατά του κορωνοϊού προχωρήσει σε βαθμό τέτοιο που να αποτελεί σήμα ότι αφήνουμε πίσω μας την πανδημία.

Η αύξηση του αριθμού των στελεχών του κυβερνητικού σχήματος σε επίπεδα που μόνον σε προεκλογικές περιόδους συναντώνται, η μεταβολή της ισορροπίας ανάμεσα στους βουλευτές και τους τεχνοκράτες που συμμετέχουν στην κυβέρνηση υπέρ των πρώτων που συμβάλουν περισσότερο στην συγκομιδή των ψήφων, καθώς και η «αλλαγή φρουράς» στην ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών που έχει την αρμοδιότητα για τη διεξαγωγή των εκλογών είναι μόνον τρεις από τις βάσιμες ενδείξεις που μαρτυρούν τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς.

Ο νέος υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης προέβη ήδη σε διαψεύσεις, ενώ το ίδιο προτίθεται, κατά πληροφορίες, να κάνει τις επόμενες μέρες και το Μέγαρο Μαξίμου. Οι λόγοι είναι προφανείς. Ό,τιδήποτε άλλο θα ήταν αδιανόητο στην παρούσα συγκυρία που η φονική πανδημία βρίσκεται σε έξαρση. Ας μη γελιόμαστε, όμως, όσες διαψεύσεις και αν γίνουν, οι πιθανότητες να πάμε σε εκλογές μέσα στο 2021 είναι πολλές. Το δέλεαρ για την κυβερνητική παράταξη, που προκύπτει από τις μετρήσεις της κοινής γνώμης, είναι τόσο μεγάλο που δύσκολα θα το απεμπολήσει.

Με παντοίους τρόπους, άλλωστε, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας και τα στελέχη του κόμματός του συνδράμουν τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Δεν είναι μόνον που ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ δήλωνε ότι «αν δεν υπήρχε η πανδημία, θα είχα ζητήσει ήδη εκλογές», δικαιώνοντας εκ των προτέρων την ενδεχόμενη προσφυγή στις κάλπες μόλις θεωρηθεί λήξασα η πανδημία. Είναι, πολύ περισσότερο, η αλλοπρόσαλλη αντιπολιτευτική τακτική που ακολουθούν με αποτέλεσμα, αντί να επωφελούνται από τα λάθη και τις αστοχίες της κυβέρνησης, να βολοδέρνουν δημοσκοπικά, χωρίς να πείθουν ούτε όσους τους ψήφισαν πριν από ενάμισι χρόνο.

Το σύστημα της απλής αναλογικής το οποίο ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού πρώτα απόλαυσε, παρέα με τους ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου, τεσσεράμισι χρόνια εξουσίας, είναι μια πολύ καλή αφορμή για να προκηρύξει εκλογές ο Κυριάκος Μητσοτάκης, εκμεταλλευόμενος το πλεονέκτημα που έχει στο υφιστάμενο πολιτικό σκηνικό. Η ευκαιρία είναι μοναδική, καθώς ακόμη και αν δεν πετύχει, όπως προεξοφλούν οι περισσότεροι, αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, το προβάδισμα που, με τα σημερινά δεδομένα, θα λάβει θα είναι τέτοιο που τυχόν επαναληπτική εκλογική, η οποία θα γίνει με επαναφορά της ενισχυμένης αναλογικής, θα ανοίξει το δρόμο για άνετη αυτοδυναμία.

Τη μέρα, εξάλλου, που ανακοινώθηκε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απευθυνόμενος στους συνεργάτες του υποστήριξε ότι «οι σχεδιασμοί για εκλογική απόδραση του κ. Μητσοτάκη από την ευθύνη της διαχείρισης πανδημίας, την στιγμή που συνεχίζεται η καθημερινή εκατόμβη απωλειών συνανθρώπων μας, φανερώνει και το απόλυτο αδιέξοδό του». 

Και το ερώτημα που ευλόγως τέθηκε από πολλές πλευρές ήταν: Ξέρει κάτι ο κ. Τσίπρας που δεν ξέρουμε όλοι εμείς ή απλώς προσπαθεί να…. ξορκίσει αυτό που φοβάμαι ότι θα συμβεί;

«Να μην ξανάρθει» το 2020 ή «ουδέν κακόν, αμιγές καλού»;

 Η αλλαγή του χρόνου υπήρξε ανέκαθεν καλή αφορμή για αναστοχασμό έναντι των παρελθόντων, όπως και ευκαιρία για να εκφράσουμε την εσωτερική ανάγκη της προσμονής για μελλοντική βελτίωση όσων μας συμβαίνουν. Αυτό, άλλωστε, είναι το νόημα που έχουν οι ευχές τις οποίες ανταλλάσσουμε τέτοιες μέρες για «Χρόνια Πολλά» και «Καλή Χρονιά».

Επειδή συνήθως «ο παλιός ο χρόνος» μάς έχει απογοητεύσει, αφού σπανίως εκπληρώνεται το σύνολο των προσδοκιών μας, οι περισσότεροι εξ ημών, ακόμη και όσοι δεν υποπίπτουν στον πειρασμό των προλήψεων και της δεισιδαιμονίας, επενδύουμε τις ελπίδες μας στο «νέο έτος», ευχόμενοι να είναι «αίσιο και ευτυχές».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 2020 ήταν, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, μια από τις πιο καταστροφικές χρονιές στην παγκόσμια ιστορία των τελευταίων δεκαετιών τόσο σε υγειονομικό επίπεδο, αφού μας χωρίζει ένας αιώνας από την αντίστοιχη μεγάλη φονική πανδημία, που έλαβε χώρα το μακρινό 1918, όσο και στις επακόλουθες επιπτώσεις που είχε, αφενός, στην καθημερινότητα όλων μας και, αφετέρου, στις οικονομίες ολόκληρου του πλανήτη. Επιπτώσεις που όμοιες τους μπορεί να συναντήσει κανείς μόνον σε περιόδους γενικευμένων πολεμικών συρράξεων.

Δεν προκαλεί, ως εκ τούτου, ιδιαίτερη έκπληξη η συχνότητα με την οποία ακούει κανείς στις συζητήσεις των τελευταίων ημερών –στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις περιορισμένες οικογενειακές συνάξεις- αναφορές για την απελθούσα χρονιά που ξεκινούν από το «να φύγει και να μην ξανάρθει» και καταλήγουν στην ακόμη πιο επιθετική ευχή - προτροπή «να πάει στα τσακίδια…».

Ορισμένοι ακόμη πιο… ευφάνταστοι προτείνουν να μην εγγραφεί αυτή η χρονιά στο… παθητικό της ηλικίας μας. Και, όπως αποφάσισαν οι «Αθάνατοι» της ΔΟΕ, να μην αλλάξουν όνομα οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020, που θα γίνουν φέτος, έτσι κι εμείς να θεωρήσουμε ως… «μη γενόμενη» τη χρονιά που έφυγε και στη διάρκεια της οποίας η πλειονότητα περάσαμε μεγάλο μέρος του χρόνου μας έγκλειστοι μέσα σπίτια μας.

Αποφεύγοντας, πάντως, την παγίδα των φιλοσοφικών ενατενίσεων για τις διαστάσεις του χρόνου, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε ότι η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη και ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Ενδεχομένως γι΄ αυτό, οι πολυμήχανοι πρόγονοι μας «ξόρκιζαν» το κακό, αναζητώντας το καλό που μπορούσε να κρύβει μέσα του. Η ρήση «ουδέν κακόν αμιγές καλού», την οποία χρησιμοποιούσαν, εκτός από απόσταγμα σοφίας, αποτελεί ένα δυνατό μήνυμα αισιοδοξίας και θετικής προαίρεσης.

Ας αναλογιστούμε, άλλωστε, πόσα θετικά πράγματα προέκυψαν κατά τη διάρκεια του δίσεκτου και, κατά πολλούς, δυστοπικού 2020. Όπως επίσης και πόσα μαθήματα πήραμε από τα πολλά παθήματα που μας επιφύλαξε η δύσκολη χρονιά που μόλις ολοκληρώθηκε.

Η μεγάλη, για παράδειγμα, μεταδοτικότητα του ιού, ο οποίος δεν κάνει –εισοδηματικές, εθνικές ή θρησκευτικές- εξαιρέσεις, ανέδειξε την τεράστια σημασία της συλλογικής δράσης και μας δίδαξε ότι ζούμε όλοι κάτω από τον ίδιο ήλιο και αναπνέουμε τον ίδιο αέρα.

Από την άλλη, η ανάγκη να νοσηλευθούν στις κλίνες του δημόσιου συστήματος υγείας, όλοι όσοι ασθένησαν, υποχρέωσε και τους πιο φανατικούς θιασώτες της ιδιωτικοποίησης των πάντων, να υποκλιθούν στο κοινωνικό κράτος και να αναγνωρίσουν τη σημασία της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Η νίκη, εξάλλου, της επιστήμης η οποία κατάφερε μέσα σε τόσο λίγο χρόνο να παρασκευάσει προηγμένα εμβόλια για τον κορωνοϊό που, κατά τα φαινόμενα, μπορεί να μας απαλλάξουν από τη λαίλαπα της Covid-19 και ενδεχομένως από άλλες παρόμοιες καταστροφικές λοιμώξεις, συνιστά αναμφισβήτητα ένα θετικό αντιστάθμισμα στις μεγάλες δυσκολίες που βίωσε ολόκληρος ο πλανήτης.

Ο θρίαμβος, επίσης, της κεϋνσιανής οικονομικής πολιτικής, κατ΄ εφαρμογή της οποίας τα Κράτη ανέλαβαν παγκοσμίως πρωτοβουλίες για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που κινδύνευαν με κατάρρευση, συνιστά μια ιστορικών διαστάσεων «εκδίκηση» της συλλογικότητας απέναντι στην ατομικότητα.

Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και άλλα «καλά» που έφερε στη ζωή μας το «κακό» 2020. Ανάμεσα σε αυτά είναι οπωσδήποτε η σημαντική και ταχεία πρόοδος στην ψηφιοποίηση που μας δίνει τη δυαντότητα να μπορούμε να κάνουμε πλέον εξ αποστάσεως τόσο πολλές συναλλαγές, κερδίζοντας χρήμα και χρόνο. Τουλάχιστον όταν δεν… πέφτουν τα συστήματα και δεν φρακάρουν οι ταχυμεταφορές, δύο λειτουργίες που θα υποχρεωθούν κι αυτές να αλλάξουν.

Δίχως αμφιβολία, χάσαμε πολλά το 2020: από τις αγκαλιές που δεν πήραμε και δεν δώσαμε έως τη δραστική μείωση των εισοδημάτων μας. Μάθαμε, όμως, και ίσως απολαύσαμε και ορισμένα πράγματα που παλαιότερα δεν ήταν αυτονόητα: από την μείωση της γραφειοκρατίας και την αποφυγή των ουρών, έως τη διαχείριση της μοναξιάς μας, την αυτοσυγκράτηση και τον περιορισμό των καταναλωτικών μας αναγκών.

Ας κρατήσουμε λοιπόν, τα (λίγα;) καλά της χρονιάς που έφυγε και ας ευχηθούμε για τα (πολλά;) καλύτερα που θα φέρει ο καινούργιος χρόνος.

Καλή Χρονιά. Με υγεία και αισιοδοξία!

Δεν… αρκούν τα εμβόλια για την Covid-19

 Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πρόγραμμα των εμβολιασμών για τον κορωνοϊό που οσονούπω ξεκινάει και στη χώρα μας αποτελεί τη μόνη ελπίδα για να απαλλαγούμε από τη μεγαλύτερη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περιπέτεια που, μαζί με ολόκληρο τον πλανήτη, ζήσαμε στη διάρκεια της χρονιάς η οποία εκπνέει σε λίγες μέρες.

«Έχουν υπάρξει χειρότερες χρονιές στην ιστορία των ΗΠΑ και σίγουρα πολύ χειρότερες στην παγκόσμια ιστορία, αλλά οι περισσότεροι από εμάς που είμαστε ζωντανοί σήμερα δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο», έγραψε πρόσφατα το περιοδικό «TIME» στη λεζάντα της φωτογραφίας που συνόδευε το εμβληματικό εξώφυλλο με το οποίο διέγραφε το 2020.

«Πρέπει να είναι κάποιος πάνω από 100 ετών για να θυμάται την καταστροφή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και την πανδημία της γρίπης του 1918. Πρέπει να είναι κάποιος περίπου 90 για να γνωρίζει την οικονομική καταστροφή που έφερε η Μεγάλη Κρίση. Και πρέπει να είναι κάποιος στα 80 για να έχει αναμνήσεις από τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», συμπλήρωνε.

«Οι υπόλοιποι από εμάς δεν είχαμε εμπειρίες από κάτι τέτοιο – από τις συνεχείς φυσικές καταστροφές που επιβεβαιώνουν πόσο πολύ έχουμε προδώσει τη φύση· από τις εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων αμφισβητείται με επιχειρήματα από τη φαντασία· από έναν ιό που προήλθε πιθανότητα από μια νυχτερίδα και που τελικά έφερε τα πάνω κάτω στις ζωές σχεδόν όλων των κατοίκων αυτού του πλανήτη και κόστισε τη ζωή σε περίπου 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους», κατέληγε το άρθρο του αμερικανικού περιοδικού.

Τα κρούσματα σε ολόκληρη την υφήλιο προσεγγίζουν ήδη τα 80 εκατομμύρια και είναι ζήτημα λίγων ημερών οι θάνατοι από τον φονικό ιό να σπάσουν το φράγμα των δύο εκατομμυρίων, που αποτελεί έναν αδιανόητο για τα δεδομένα της εποχής μας αριθμό. Έναν αριθμό, ο οποίος θα περίμενε κανείς να μας είχε κάνει όλους πολύ πιο προσεκτικούς στην τήρηση των περιοριστικών μέτρων, όπως και λιγότερο εύθικτους για τις ταλαιπωρίες που υφιστάμεθα οι περισσότεροι συγκριτικά με τις δοκιμασίες που έχουν υποστεί η πλειονότητα όσων νόσησαν και η πληθώρα των ανθρώπων που θρηνούν τις ζωές προσφιλών τους.

Και όμως, μέσα σε αυτές τις (κυριολεκτικά) πρωτοφανείς συνθήκες, υπάρχουν ακόμη συνάνθρωποί μας οι οποίοι δεν θέλουν να παραδεχθούν την πραγματικότητα και δηλώνουν άρνηση ή και προβληματισμό για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών οι οποίοι από σύσσωμη την επιστημονική κοινότητα, όπως και από κάθε εχέφρονα που ζει σε αυτόν τον πλανήτη, αναγνωρίζεται ότι αποτελεί τη μόνη διέξοδο που θα μας επιτρέψει να πάρουμε τις ζωές μας πίσω.

Το ευτύχημα είναι ότι η επιστημονική κοινότητα, με τη συνδρομή πολλών κυβερνήσεων, ανάμεσά τους και κάποιες που ήταν αμφίσημες έναντι της πανδημίας, όπως εκείνη του Ντόναλντ Τραμπ, που βολόδερνε ανάμεσα στην παραδοχή και στην άρνηση της πραγματικότητας, κινήθηκε ταχύτατα και έθεσε στη διάθεση ολόκληρης της ανθρωπότητας τη δυνατότητα να εμβολιαστεί ο απαραίτητος αριθμός που παγκόσμιου πληθυσμού ώστε να επιτευχθεί η συλλογική ανοσία που, αν δεν εξαφανίσει τη συγκεκριμένη λοίμωξη, τουλάχιστον θα την καταστήσει ανίσχυρη και ακίνδυνη να απειλήσει σε τέτοια ένταση τον τρόπο ζωής μας.

Το δυστύχημα, ωστόσο, είναι ότι η πανδημία του κορωνοϊού έφερε στο προσκήνιο –τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς- νοοτροπίες για τις οποίες δεν έχει βρεθεί και μάλλον δεν πρόκειται να βρεθεί ποτέ εμβόλιο. Από ιδρύσεως κόσμου, άλλωστε, η ανθρώπινη ανοησία αποτελεί μια ανίατη νόσο για την οποία δεν έχουν βρεθεί ούτε προληπτικά ούτε κατασταλτικά μέτρα που να την αντιμετωπίζουν δραστικά. Ακόμη και η Παιδεία, που αποτελεί αναμφίβολα το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για τις κάθε είδους προκαταλήψεις, αποδεικνύεται ανίσχυρη να καλύψει τις βλάβες που έχουν προκαλέσει παγκοσμίως οι δυνάμεις της ημιμάθειας, της αδράνειας και του λαϊκισμού.

Είτε το θέλουμε είχε όχι, οι αρνητές της λογικής και της πραγματικότητας, του οποίους ιδιαίτερα αυτή την εποχή της ακραίας δοκιμασίας συναντάμε πολύ συχνά γύρω μας, θα είναι πάντα εδώ. Και θα εξακολουθήσουν να αντιτάσσουν την προσωπική τους βλακεία και τη ροπή τους προς τη συνωμοσιολογία ως ισότιμο αντιστάθμισμα απέναντι στην επιστημονική γνώση. Μια ματιά γύρω μας με το πόσοι και πως φορούν τις μάσκες τους αυτό το διάστημα, μπορεί να πείσει τον καθένα για την έκταση του φαινομένου.

Ας μην αυταπατόμαστε, εξάλλου, ότι οι κάθε λογής γκρινιάρηδες μπορεί να πάψουν να γκρινιάζουν και να διαμαρτύρονται για το χαμένο χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν τους, αναλογιζόμενοι το βαρύ κόστος που πλήρωσαν και πληρώνουν όσοι νόσησαν από τον κορωνοϊό και ακόμη περισσότερο οι οικογένειες που έχασαν προσφιλή τους πρόσωπα χωρίς να τους δοθεί η δυνατότητα να τους αποχαιρετίσουν όπως ήθελαν και όπως άξιζε στους ανθρώπους τους.

Δύσκολα επίσης μπορούμε να προσδοκούμε ότι θα απαλλαγούμε από τους πολιτικάντηδες, οι οποίοι χαϊδεύουν αυτιά, κολακεύουν τη μικρόνοια και εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο για να αποκομίσουν κομματικά οφέλη με καταγγελίες για… αστυνομοκρατία. Αφού το κάνουν τώρα, γιατί θα σταματήσουν να το κάνουν στο μέλλον;

Είναι σφόδρα πιθανό ότι το διαφαινόμενο τέλος της πανδημίας θα επιφέρει πολλές αλλαγές στη ζωή μας. Άλλωστε, τα νέα ήθη της κοινωνικής αποστασιοποίησης, όπως και οι συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης που έφερε η πανδημία, θα μας συνοδεύουν για πολύ καιρό ακόμη.

Εκείνο, όμως, που, κατά τα φαινόμενα, θα μείνει αναλλοίωτο είναι η ανοησία που κυκλοφορεί ευρέως γύρω μας, είναι μεταδοτική, δεν έχει αντίδοτο και αποδεικνύεται ανθεκτική απέναντι σε όλα τα φάρμακα και τα εμβόλια.

Καλά Χριστούγεννα!

Το «παγκόσμιο χωριό» ψάχνει ακόμη τη «χρυσή συνταγή»

 Όσοι δεν εθελοτυφλούν και δεν αυταπατώνται αναγνωρίζουν εύκολα ότι αν υπάρχει ένα σίγουρο συμπέρασμα, το οποίο μπορεί να εξαχθεί από όσα ξέρουμε ως τώρα για την πανδημία του κορωνοϊού, αυτό είναι ότι δεν έχει βρεθεί η «χρυσή συνταγή» για την αποτροπή της.

Ο πλανήτης μοιάζει με ένα μεγάλο «παγκόσμιο χωριό» στο οποίο, με μικρότερη ή μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, όλοι περίπου τα ίδια κάνουν, αντιγράφοντας πολύ συχνά εκείνα που κάνουν οι διπλανοί τους. Και, επειδή στον ορίζοντα δεν φαίνεται να προβάλλουν μαγικές λύσεις, η εικόνα είναι σχεδόν πανομοιότυπη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Με τις διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα να είναι λίγες και μάλλον δυσδιάκριτες.

Σε πείσμα, άλλωστε, της πληθώρας των καφενειακού τύπου αναλυτών που κατακλύζουν τη δημόσια σφαίρα και ιδίως το Διαδίκτυο με τις θεωρίες τους, οι οποίες τις περισσότερες φορές δεν είναι τίποτε άλλο από δικαιολογίες για την ακατάσχετη γκρίνια και την ατεκμηρίωτη άρνηση που τους χαρακτηρίζει, η πορεία της πανδημίας καταδεικνύει, όλο και πιο παραστατικά, ότι δεν υπάρχουν ούτε άτρωτα πρόσωπα ούτε άβατες περιοχές.

Η διάγνωση ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Εμάνουελ Μακρόν προσβλήθηκε από τον ιό, η δημόσια παραδοχή του βασιλιά της Σουηδίας για τους τραγικούς χειρισμούς της χώρας του η οποία αψήφισε την παγκόσμια τάση και δεν κήρυξε lockdown, καθώς η υπέρβαση από τη Γερμανία του ορίου των 30.000 κρουσμάτων ημερησίως, είναι τρεις ειδήσεις από την τρέχουσα επικαιρότητα που συνιστούν αψευδείς μαρτυρίες ότι κανείς δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της επελαύνουσας λοίμωξης Covid-19.

Ο ένας μετά τον άλλο καταρρίπτονται οι μύθοι που καλλιεργήθηκαν το προηγούμενο διάστημα για τις αιτίες που τροφοδοτούν το πρωτόγνωρο φαινόμενο που αντιμετωπίζει, σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση, ολόκληρος ο πλανήτης. Άρκεσε γι΄ αυτό η απρόσεκτη συμπεριφορά ακόμη και ενός ηγέτη για τον οποίο κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι υποχρεώθηκε να… στριμωχτεί σε λεωφορείο. Και έφθασε το βιαστικό άνοιγμα της χριστουγεννιάτικης αγοράς σε μια χώρα που διαθέτει τις περισσότερες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και δεν φημίζεται για τον απείθαρχο πληθυσμό της.

Χώρες που δεν άνοιξαν τον τουρισμό τους, όπως για παράδειγμα το Ισραήλ, επλήγησαν πολύ περισσότερο από χώρες που υποδέχθηκαν τουρίστες. Νησιωτικά συμπλέγματα, όπως η Αυστραλία, που πέρασε δύσκολα τους τους προηγούμενους (χειμωνιάτικους για εκείνη) μήνες ή η Ιαπωνία, που χτυπιέται τώρα, δεν κατάφεραν να αμυνθούν αποτελεσματικά παρόλο που οι επισκέπτες τους έφθαναν κυρίως αεροπορικώς και, άρα, θεωρητικώς τουλάχιστον, μπορούσαν με τα τεστ και την καραντίνα να περιορίσουν τον επιπολασμό.

Κράτη, όπως η Νότια Κορέα, τα οποία έκαναν μαζικά τεστ, διαδικασία η οποία από κάποιους… ερασιτέχνες λοιμωξιολογούντες είχε θεωρηθεί την προηγούμενη περίοδο ως «πανάκεια», δεν απέφυγαν, εν τέλει, την εξάπλωση του ιού.

Ενώ, κακά τα ψέματα, ακόμη και κυβερνήσεις οι οποίες έδρασαν εγκαίρως στο πρώτο «κύμα», όπως η ελληνική, που μάλλον βιάστηκε να πανηγυρίσει για τις αρχικές θετικές επιδόσεις της, δεν απεδείχθησαν εξίσου ανθεκτικές στην ένταση με την οποία ξέσπασε το δεύτερο και πολύ φονικότερο πανδημικό «κύμα».

Περιοχές, άλλωστε, της ελληνικής επικρατείας, όπως τα Γρεβενά ή η Ευρυτανία, που την άνοιξη και το καλοκαίρι διαφημίζονταν ως «Covidfree», το φθινόπωρο βρέθηκαν στη διακεκαυμένη ζώνη. Ίσως γιατί οι κάτοικοί τους επέδειξαν αμεριμνησία επειδή πίστεψαν ότι θα ήταν για πάντα αλώβητοι.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έχει… μαλλιάσει η γλώσσα των σοβαρών επιστημόνων να επαναλαμβάνουν ότι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού είναι η «ευλαβική» τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας και των κανόνων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Ούτε κάποιος εχέφρων μπορεί να αρνηθεί ότι η εξέλιξη των πραγμάτων έχει επιβεβαιώσει πλήρως αυτές τις τόσο απλές αλήθειες.

Σε όσα τεστ, δωρεάν ή όχι, και αν υποβληθεί κάποιος που συνωστίζεται, αποτελεί αυτονόητη αλήθεια ότι ο κίνδυνος να προβληθεί από τον ιό παραμένει μεγάλος. Αντιθέτως, όποιος αποφεύγει τον συγχρωτισμό και φοράει τη μάσκα του όταν βρίσκεται κοντά σε άλλους ανθρώπους, έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνει απρόσβλητος.

Αναμφίβολα, η μόνη προοπτική για να απαλλαγούμε από τον εφιάλτη που σκιάζει τις ζωές όλων μας είναι ο εκτεταμένος εμβολιασμός, που για να γίνει, όμως, πράξη θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όσο και αν ο χρόνος έχει αρχίσει να μετρά αντίστροφα, ο αγώνας κατά της πανδημία έχει πολύ δρόμο ακόμη. Πολύ περισσότερο που η ταχύτητα με την οποία θα τρέξει το εμβολιαστικό πρόγραμμα εξαρτάται περισσότερο από διεθνείς και λιγότερο από εγχώριες αποφάσεις.

Απαιτείται, ως εκ τούτου, να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι απέχουμε αρκετά από το να πει κάποιος ότι «φάγαμε το βόδι και μας μένει μόνον η ουρά». Χρειάζεται, δηλαδή, να αντιληφθούμε ότι είμαστε ακόμη μακριά από την… ουρά του βοδιού. Κυρίως, να δούμε κατάματα τις πολύ απλές αλήθειες που συνθέτουν ένα πολύπλοκο πρόβλημα. Για να σταθούμε απέναντί του χωρίς περιττούς κομπασμούς και δίχως μίζερη γκρίνια, αλλά με περίσκεψη, προσήλωση στις οδηγίες των ειδικών και, προπαντός, με ακλόνητη πίστη στην επιστημονική γνώση.

Επιχειρήσεις της συμφοράς, ελεγκτικοί μηχανισμοί της πλάκας

 Μια από τις απτές συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού είναι ότι έφερε δραματικά στο προσκήνιο τις μεγάλες παθογένειες της ελληνικής επιχειρηματικότητας, η οποία κάθε μέρα που περνάει αποδεικνύεται τραγικά αδύναμη να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.

Μικρές, μεσαίες αλλά και μεγάλες επιχειρήσεις λειτουργούν στην πλειονότητά τους με όρους του προηγούμενου αιώνα και εμφανίζουν αγκυλώσεις που λίγο απέχουν από το… επάρατο δημόσιο που (υποτίθεται ότι) ήταν ως τώρα εκείνο το οποίο έβαζε τροχοπέδη στο… επιχειρηματικό δαιμόνιο του Έλληνα.

Οι ατελείωτες ουρές που σχηματίζονται καθημερινά έξω καταστήματα εταιριών που προσφέρουν τις λεγόμενες «υπηρεσίες ταχυμεταφοράς» (courier) είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου για την κατάρρευση του υποτυπώδους ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα μας. Οι πολύωρες αναμονές στις τηλεφωνικές γραμμές, τα κατεβασμένα τηλέφωνα και η αγένεια που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν κάνει παραγγελίες, οι οποίες δεν φθάνουν παρά ελάχιστες φορές στην ώρα τους, συνιστούν φαινόμενα που σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν συναντούν οι καταναλωτές.

Παθόντες, μάλιστα, δεν είναι μόνον όσοι κάνουν διαδικτυακές παραγγελίες. Είναι και αρκετοί πολίτες που υποχρεώνονται να επικοινωνούν μέσω courier με δημόσιες υπηρεσίες, όπως οι ΔΟΥ, ο ΔΕΔΔΗΕ, κάποιοι Δήμοι, κ.λ.π. Και τούτο διότι, με πρόσχημα την πανδημία, δεν επιτρέπεται η επιτόπια επίσκεψη στις υπηρεσίες, ενώ δεν διεκπεραιώνεται η αποστολή των εγγράφων ηλεκτρονικά, με αποτέλεσμα οι πολίτες να αποκτούν πρόσβαση στην αλληλογραφία έπειτα από πολύ καιρό που μπορεί να φθάσει τις αρκετές εβδομάδες.

Άλλωστε, κάποιες εταιρίες courier ετσιθελικά και με θράσος δεν παραδίδουν καν αλληλογραφία ή δέματα και ο πολίτης - καταναλωτής για να τα παραλάβει πρέπει να προσέλθει αυτοπροσώπως στα γραφεία τους και να στηθεί σε ουρά.

Παρά το γεγονός ότι το πρώτο lockdown της άνοιξης έδειξε τα όρια της αντοχής των περισσότερων ελληνικών επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στην αύξηση της ζήτησης για ηλεκτρονικές παραγγελίες, ήταν, δυστυχώς, ελάχιστες οι εταιρίες που έσπευσαν να ενισχύσουν τα συστήματα υποδοχής, προετοιμασίας και αποστολής των παραγγελιών στους καταναλωτές.

Οι περισσότεροι επιχειρηματίες επαναπαύθηκαν στην κατάσταση που βρίσκονταν προτού να ξεσπάσει η υγειονομική κρίση και αδιαφόρησαν μπροστά στην επιτακτική ανάγκη να βελτιώσουν τα δίκτυα τους, με αποτέλεσμα σε αυτό το δεύτερο lockdown που οι παραγγελίες έχουν αυξηθεί, ίσως και λόγω των επικείμενων γιορτών, ο «Γολγοθάς» των καταναλωτών να έχει γίνει πολύ μεγαλύτερος.

Όποιος τολμήσει (ή καταφέρει, αφού τις περισσότερες φορές η επικοινωνία είναι αδύνατη) να διαμαρτυρηθεί, η στερεότυπη –και συνήθως αγενής- απάντηση που λαμβάνει είναι ότι μπορεί να πάρει τα χρήματα του πίσω. Μόνον, όμως, που και σε αυτή την περίπτωση η επιστροφή γίνεται με αρκετή καθυστέρηση, παρόλο που η πληρωμή όταν παραγγέλλεις πρέπει να γίνει άμεσα.

Ενθαρρυμένοι, μάλλον από την έλλειψη ανταγωνισμού, αφού, λίγο ως πολύ, σχεδόν όλοι με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν, όπως και από την πλήρη απουσία αφενός αξιόπιστων καταναλωτικών οργανώσεων και αφετέρου των ελεγκτικών μηχανισμών της Πολιτείας –Συνήγορος του Καταναλωτή, Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή- που παρακολουθούν απαθείς και καθεύδοντες την ταλαιπωρία των πολιτών, οι Έλληνες επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο δεν αισθάνονται την ανάγκη να αλλάξουν το παραμικρό. Βλέπετε η κατάρρευση των δικτύων courier εμποδίζει εξίσου και τις παραγγελίες από το εξωτερικό που, υπό άλλες συνθήκες, θα έφθαναν στην ώρα τους.

Η προφανής αντίδρασή τους που θα περίμενε κανείς να είναι η πρόσληψη προσωπικού το οποίο, έπειτα από μια εντατική εκπαίδευση, θα ενέτασσαν στο δυναμικό τους, δεν φαίνεται να πέρασε από το μυαλό των περισσοτέρων. Βολεύτηκαν πιθανότατα με την ποικιλόμορφη κρατική βοήθεια που τους παρασχέθηκε, όπως οι επιστρεπτέες προκαταβολές, η μείωση των ενοικίων, η καταβολή της μισθοδοσίας των υπαλλήλων από το δημόσιο και οι αναστολές πληρωμής των υποχρεώσεων τους. Και, ως εκ τούτου, δεν προχώρησαν στις απαιτούμενες επενδύσεις σε ανθρώπινους και άλλους πόρους που θα τους επέτρεπαν να καλύψουν το χαμένο έδαφος τόσο στη διάρκεια της κρίσης, όσο και μεταγενέστερα.

Στο Σχέδιο για την Ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας που συνέταξε πρόσφατα Επιτροπή ειδικών υπό τον νομπελίστα καθηγητή Χριστόφορο Πισσαρίδη επισημαίνεται ως ένα από τα μεγάλα προβλήματα της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας ο κατακερματισμός που συνιστούν οι πολλές επιχειρήσεις μικρού μεγέθους.

«Το μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων είναι συνέπεια αγκυλώσεων στην οικονομία που δημιουργούν κίνητρα στις επιχειρήσεις να παραμένουν μικρές και δυσκολεύουν την ανάπτυξή τους», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην Έκθεση της Επιτροπής. Γι΄ αυτό και μεταξύ των προτάσεων που υποβάλει είναι η «άρση αντικινήτρων για τη μεγέθυνση μικρομεσαίων επιχειρήσεων εντός της χώρας».

Κακά τα ψέματα, όμως, στην προκειμένη περίπτωση δεν απεδείχθησαν αδύναμες να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εποχής μόνον οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Εξίσου, αν όχι και ακόμη περισσότερο, προβληματικές έδειξαν να είναι και μεγαλύτερες εταιρίες, ορισμένες από τις οποίες μάλιστα κατέχουν δεσπόζουσα θέση στον κλάδο τους.

Άρα το ζήτημα της πολυσυζητημένης οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας έγινε ακόμη και πιο εμφανές. Όπως εμφανέστερος έγινε και ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους που πρέπει κάποια στιγμή να ασκηθεί. Με στόχο όχι βεβαίως να υποκατασταθούν από δημόσιες επιχειρήσεις οι ιδιωτικές εταιρίες εμπορίας και παραγωγής, αλλά να επιβληθεί ότι το παιχνίδι θα παίζεται με τους συναλλακτικούς κανόνες που ισχύουν παγκοσμίως.

Να καταργηθούν οι αρχισυντάκτες!

 «Είσαστε συμπαθής ως φυσιογνωμία, έχετε και μουστάκι, αλλά εγώ θα σας ζητήσω να παραιτηθείτε. Γιατί λόγω της θέσεως σας δεν διαφυλάξατε την αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών της χώρας».

Με αυτά ακριβώς τα λόγια -μάρτυς μου η γνωστή πλατφόρμα «YouTube», στην οποία μπορεί να αναζητήσει ο καθένας το σχετικό βίντεο- απευθύνθηκε προς τον Πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) Αθανάσιο Κουτρουμάνο ο βουλευτής Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ Παύλος Πολάκης στην τελευταία συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας που είχε στην ημερήσια διάταξή της τα πεπραγμένα της ανεξάρτητης αρχής η οποία είναι αρμόδια για τη ρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου.

Μετά την περιώνυμη «λίστα Πέτσα», η αξιωματική αντιπολίτευση βρήκε, όπως φαίνεται, έναν ακόμη λόγο για να δικαιολογήσει την επικοινωνιακή κακοδαιμονία που την κατατρέχει. Είναι το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης που, κατά τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, δεν επεμβαίνει στα μέσα ενημέρωσης για να τα υποχρεώσει να μεταδίδουν τις ειδήσεις με τρόπο που να τυγχάνει της αρεσκείας της Κουμουνδούρου.

Το πώς ακριβώς μπορεί να το επιτύχει αυτό ο κ. Κουτρουμάνος, ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, τοποθετήθηκε στη θέση που κατέχει επί της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και ως πρόσωπο κοινής αποδοχής, δεν μας το διευκρινίζουν. Δεν μας λένε, δηλαδή, αν ο πρόεδρος του ΕΣΡ θα πρέπει να απειλεί, ως άλλος Πολάκης, τους δημοσιογράφους ότι θα τους… θάψει τρία μέτρα κάτω από τη γη ή αν θα πρέπει να καταργήσει τους αρχισυντάκτες των ειδήσεων και να αναθέσει στα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ την αρμοδιότητα να καθορίζουν τη σειρά, τη διάρκεια και το περιεχόμενο των θεμάτων που θα μεταδίδονται στα δελτία.

Χωρίς, για να είμαστε ειλικρινείς, να είναι τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ οι πρώτοι και οι μόνοι διδάξαντες την επίκληση του ΕΣΡ κάθε φορά που πολιτικές δυνάμεις δεν ικανοποιούνται με τον τρόπο μετάδοσης των ειδήσεων, πρέπει να επισημάνουμε ότι το κόμμα που βρίσκεται αυτή την περίοδο στα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης διακατέχεται εδώ και χρόνια από μια ακόρεστη διάθεση ελέγχου και ποδηγέτησης της ενημέρωσης: ηλεκτρονικής και έντυπης.

Τις ίδιες, λίγο ως πολύ, καταγγελίες για «μεροληψία» εις βάρος τους που εξαπολύουν τώρα κατά των μέσων ενημέρωσης εκτόξευαν και όταν ήταν ξανά στην αντιπολίτευση και κυρίως την περίοδο 2012-2014 όταν έβαζε στο στόχαστρο ή και σε καραντίνα κανάλια και δημοσιογράφους που τους ασκούσαν κριτική. Η υποτιθέμενη «μεροληψία», βεβαίως, ουδόλως τους εμπόδισε να κερδίσουν τις εκλογές όταν το επέτρεψαν οι πολιτικο-κοινωνικές συνθήκες στη χώρα. Αλλά αυτό δεν… μετράει, διότι οι ίδιοι πιστεύουν ότι νίκησαν χάρις στο ανυπέρβλητο πολιτικό τους… διαμέτρημα που απεδείκνυαν με τις σκευωρίες περί δήθεν εξαγοράς στελεχών των ΑΝΕΛ που έστηναν σε τηλεοπτικά πρωινάδικα.

Τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα όταν βρέθηκαν στη διακυβέρνηση της χώρας. Δεν ήταν μόνον ο διαγωνισμός – «παρωδία» με τον οποίο επεχείρησαν να δώσουν τηλεοπτικές άδειες μόνον σε αρεστούς. Ούτε ο ασφυκτικός θάνατος που προσπάθησαν να επιβάλουν στα έντυπα που τους ασκούσαν κριτική. Ήταν, πολύ περισσότερο, η απροκάλυπτη διακήρυξη (στις 10 Σεπτεμβρίου 2016) από την τότε κυβερνητική εκπρόσωπο Όλγα Γεροβασίλη ότι είναι «δικαίωμα και υποχρέωση της κυβέρνησης στη Δημοκρατία» να επισημαίνει στα κανάλια πώς θα ενημερώνουν τους πολίτες «ειδικά όταν θεωρεί ότι η πρακτική αυτή υποκρύπτει σκοπιμότητα».

Αυτή και μόνον η δήλωση θα έπρεπε να τους κάνει σήμερα να σιωπούν αντί να φωνασκούν. Αλλά ποιος έχασε τη ντροπή να τη βρουν οι πολιτικοί που έστησαν ολόκληρη Εξεταστική Επιτροπή για τα δάνεια των μέσων ενημέρωσης, χωρίς να βγάλουν απολύτως τίποτε; Αλλά πώς να έβγαζαν ο,τιδήποτε όταν τα πιο επισφαλή χρέη και τα μεγαλύτερα θαλασσοδάνεια τα είχαν οι υποστηρικτές τους που έπρεπε να μείνουν –και έμειναν- στο απυρόβλητο;

Με το ίδιο θράσος που άνοιξαν και έκλεισαν εκείνη την Επιτροπή συνεχίζουν τώρα το ίδιο τροπάρι για τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση ΜΜΕ που «δεν μας παίζουν». Μόλις χθες από το βήμα της Βουλής ο Αλέξης Τσίπρας ισχυριζόταν για πολλοστή φορά ότι «προφανώς ξέρω ότι αυτά που λέω δεν θα παίξουν…». Αμέσως μετά, ωστόσο, ο ίδιος πρόσθετε… παραδόξως κάτι λογικό: «Δεν είμαστε στην εποχή της ΥΕΝΕΔ. Ευτυχώς υπάρχουν και τα social media».

Οπότε; Αν όντως έχουν ενδιαφέρον αυτά που λέει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, όπως και οι… φαεινές του προτάσεις, σαν αυτή για τη δημοσιοποίηση των πρακτικών της Επιτροπής των Λοιμοξιολόγων, κανείς δεν μπορεί να θέσει εμπόδιο για να μαθευτούν από την κοινή γνώμη. Άλλωστε, το κόμμα του κ. Τσίπρα είναι από τα λίγα που έχει –εκτός από τα φιλικά και- ιδιόκτητα μέσα ενημέρωσης, τα οποία, παρόλο που υπερπροβάλουν τις θέσεις του –ή μήπως γι΄ αυτό;- δεν προτιμώνται παρά από ένα πολλοστημόριο όσων ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ.

Με μια αρκούντως αμφιλεγόμενη πρωτοβουλία τους τα περισσότερα αμερικανικά κανάλια διέκοψαν την επομένη των προεδρικών εκλογών τη μετάδοση ομιλίας του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ επειδή θεώρησαν αβάσιμα τα όσα εκείνος έλεγε περί καλπονοθείας. Δεν ξέρω εάν φταίει που δεν έχει… μουστάκι ο Ατζίτ Πάι, ο επικεφαλής της Federal Communications Commission (FCC), που είναι το κρατικό όργανο ρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου στις ΗΠΑ, αλλά κανείς δεν του ζήτησε να παραιτηθεί.

Πολύ περισσότερο δεν του ζητήθηκε να καταργήσει τους αρχισυντάκτες των ειδησεογραφικών καναλιών και να δώσει τις θέσεις τους στο επικοινωνιακό επιτελείο του… θιγόμενου Ντόναλντ Τραμπ για να φτιάχνει τη σκαλέτα των δελτίων ειδήσεων.

Όταν ο αρχηγός φαντασιώνεται τανκς να μπαίνουν στη Βουλή

Το τελευταίο διάστημα η πολιτική αντιπαράθεση στη χώρα μας έχει ξεστρατίσει για τα καλά. Είναι αλήθεια ότι η επέλαση της πανδημίας έχει εκ των πραγμάτων περιορίσει σημαντικά την πολιτική ύλη επί της οποίας τα κόμματα μπορούν να αντιπαρατίθενται.

Πόσες… κοκορομαχίες, για παράδειγμα, μπορεί να στηθούν για αν είναι ανάγκη να τηρούνται πρακτικά στην Επιτροπή Λοιμωξιολόγων; Και πόσους τηλεκαβγάδες μπορούν να αντέξουν οι άμοιροι τηλεθεατές για το αν τα κρούσματα του κορωνοϊού στη χώρα μας είναι πολύ περισσότερα από άλλες χώρες αν δούμε τον ρυθμό αύξησης τους ή πολύ λιγότερα αν εξετάσουμε τον απόλυτο αριθμό τους;

Είναι προφανές ότι, με τέτοιου επιπέδου… διακυβεύματα, το αντιπολιτευτικό «ψωμί» δεν βγαίνει εύκολα. Πολύ περισσότερο που στο οικονομικό πεδίο είναι πλέον κοινός τόπος ότι ο (κεϊνσιανού τύπου) κρατικός παρεμβατισμός αποτελεί μονόδρομο για να παραμείνουν σε λειτουργία οι μηχανές της οικονομίας και να μη βουλιάξουν στη φτώχεια δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ποιος θα περίμενε άλλοτε ότι μια κεντροδεξιά κυβέρνηση -με αναπληρωτή υπουργό τον Θεόδωρο Σκυλακάκη…- θα μοίραζε επιδόματα σε εργαζόμενους που δεν πάνε στη δουλειά τους;

Με αυτά, λοιπόν, και με πολλά άλλα, παρακολουθούμε, όλο και πιο συχνά τελευταία, τη (δια)μάχη των ιδεών, που αποτελεί την πεμπτουσία της πολιτικής αντιπαράθεσης, να δίνει τη θέση της στη λεγόμενη «δίκη προθέσεων». Τα στελέχη των κομμάτων δεν αντιπαρατίθενται επισημαίνοντας λάθη, ανακολουθίες, αντιφάσεις ή καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων. Αντιπαρατίθενται επιχειρώντας ο ένας να αποδώσει στον άλλο ανομολόγητες προθέσεις οι οποίες μερικές φορές βρίσκουν έρεισμα σε απλά γλωσσικά ατοπήματα, ενώ άλλες κατασκευάζονται εκ του μηδενός.

Τα όσα είπε την περασμένη Τετάρτη στη Βουλή ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις αυτού του πολύ παράδοξου τρόπου πολιτικής αντιπαράθεσης, ο οποίος δεν βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα αλλά αναζητεί ερείσματα σε μια εικονική πραγματικότητα. Εδώ και λίγο καιρό ο επικεφαλής του ΜέΡΑ 25 προσπαθεί να συνθέσει ένα δικό του «αφήγημα», σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση επιδιώκει να… «διαβρώσει το κοινοβουλευτικό πολίτευμα».

Δεν χάνει δε ευκαιρία να το λανσάρει ακόμη και όταν δεν υπάρχει καμία αφορμή γι΄ αυτό. Το έκανε πριν λίγες μέρες στην επέτειο Πολυτεχνείου, αλλά παρότι δεν του βγήκε, αφού η επιθυμία του να συλληφθούν ο ίδιος και οι βουλευτές του έμεινε ανεκπλήρωτη. Και έκτοτε το συνεχίζει απτόητος.

Το περασμένο Σάββατο, που ήταν η μέρα των Ενόπλων Δυνάμεων, στην πρόσοψη της Βουλής προβλήθηκε ένα επετειακό βίντεο τεσσάρων λεπτών που παρουσίαζε τις μάχες των Ελλήνων ανά τους αιώνες. Στην απευθείας μετάδοση πρέπει να το είδαν ελάχιστοι, αφού, λόγω του lockdown, η πιθανότητα να κυκλοφορούσαν εκείνη την ώρα άνθρωποι στο Σύνταγμα είναι μηδαμινή. Το είδαν, όμως, πάρα πολλοί από το Διαδίκτυο, είτε μέσω της ιστοσελίδας του ΓΓΕΘΑ που είναι ανηρτημένο είτε μέσω του ΥοuTube.

Είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι μεταξύ εκείνων που είδαν το βίντεο δεν ήταν σίγουρα ο κ. Βαρουφάκης. Παρά ταύτα, ο αρχηγός του ΜέΡΑ 25 ανέβηκε στο βήμα της Εθνικής Αντιπροσωπείας για να πει: «Πρόσφατα, κύριε Πρόεδρε της Βουλής, θα μου επιτρέψετε να το πω όσο πιο ελαφρά τη καρδία μπορώ, είδαμε και αυτό το θέαμα με την προβολή ενός τανκ στο κτήριο της Βουλής».

Και με όλη τη… σοβαρότητα που τον διακρίνει, δεν δίστασε να προβεί στην ακόλουθη καταγγελία: «Είναι μία μεταμοντέρνα έκδοση αυτής της ΥΕΝΕΔοποίησης της Ελλάδας. Ντροπή μας. Το τανκ στον Έβρο, αν θέλετε, να το δω σαν σύμβολο της εθνικής ασφάλειας και της ελευθερίας. Το τανκ στην Πλατεία Συντάγματος προβεβλημένο πάνω στην πρόσοψη της Βουλής είναι μια ντροπή για τον ελληνικό κοινοβουλευτισμό»!

Αν είχε παρακολουθήσει το επίμαχο βίντεο, ο κ. Βαρουφάκης πιθανότατα δεν θα έλεγε όσα είπε. Για τον απλούστατο λόγο ότι στο βίντεο υπήρχαν όλων των ειδών τα οπλικά συστήματα της στεριάς, της θάλασσας και του αέρα: από το υγρό πυρ του Βυζαντίου έως τους εμπροσθογεμείς σισανέδες της Οθωμανικής περιόδου και από τις τριήρεις της αρχαιότητας έως τις μεταπολεμικές «Ντακότες». Δεν εμφανιζόταν, όμως, πουθενά τανκς. Ούτε ένα. Ούτε για δείγμα…

Ο αρχηγός του ΜέΡΑ 25, ο οποίος μάλλον φαντασιώθηκε «το τανκ στην Πλατεία Συντάγματος» δεν είναι, πάντως, ο πρώτος που εφαρμόζει το δόγμα το οποίο αποπνέει η ρήση σύμφωνα με την οποία «όταν διαφωνεί μαζί μας η πραγματικότητα, αλίμονο στην πραγματικότητα».

Από τον υπουργό Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη που τον αποκάλεσαν «τυμβωρύχο» εξαιτίας μιας κακής διατύπωσης που χρησιμοποίησε, θέλοντας να πει ότι το σημαντικό για την ανάσχεση της πανδημίας είναι τα μέτρα προφύλαξης και όχι ο αριθμός των ΜΕΘ, έως τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα που τον εμφάνισαν να λέει ότι «είναι πεταμένα τα λεφτά στις ΜΕΘ», ενώ εκείνος αναφερόταν στην επίταξη για την οποία το Σύνταγμα προβλέπει αμοιβή ακόμη και όταν δεν χρησιμοποιούνται, είναι πολλές οι περιπτώσεις που γίνεται μεγάλος ντόρος όχι για τις θέσεις ή τις απόψεις που εξέφρασε κάποιος κυβερνητικός ή άλλος παράγοντας, αλλά για εκείνα που θα ήθελαν να πει οι αντίπαλοί του…

Ας ελπίσουμε, λοιπόν, να μην αργήσει το τέλος της πανδημίας και για έναν επιπλέον λόγο. Διότι ίσως έτσι επιστρέψει η Πολιτική και δούμε τις δίκες προθέσεων να δίνουν και πάλι τη σκυτάλη στις κανονικές πολιτικές αντιπαραθέσεις. Ή μήπως όχι, αφού οι μάχες στο πεδίο της εικονικής πραγματικότητας είναι πιο εύκολες και πιο… άκοπες;

Στους ίδιους αναπνευστήρες και στις ίδιες ΜΕΘ

 «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι μας και η ρήση τους αυτή φαίνεται να βρίσκει την απόλυτη επιβεβαίωση στην εξέλιξη της φονικής και πολλαπλά επώδυνης πανδημίας του κορωνοϊού.

Στους αρκετούς πλέον μήνες που διαρκεί η μεγάλη αυτή δοκιμασία, ο ένας μετά τον άλλο καταρρέουν μια σωρεία από «μύθους» που είτε χτίστηκαν τώρα, είτε επανήλθαν από το παρελθόν και αναδείχθηκαν στις δύσκολες μέρες της ασφυκτικής πίεσης που δέχονται οι σύγχρονες κοινωνίες από την πρωτοφανή υγειονομική κρίση αλλά και τη συνακόλουθη οικονομική δυσπραγία.

Μπορεί οι συνωμοσιολόγοι, οι αρνητές της λογικής και οι κάθε λογής λαϊκιστές και λοιποί ακραίοι να συνεχίσουν να δίνουν τις δικές τους «μάχες χαρακωμάτων», αλλά, για όσους δεν εθελοτυφλούν ή δεν είναι έρμαια των ιδεοληψιών τους, η πραγματικότητα την οποία βιώνουμε έχει κονιορτοποιήσει όλες τις ανόητες και τοξικές θεωρίες για την αμφισβήτηση της ύπαρξης του ιού με βλακώδη ερωτήματα του τύπου «ξέρεις κάποιον που να νόσησε;», όπως και με ανυπόστατους ισχυρισμούς για τις συνέπειες του, του τύπου «δεν μπορούμε να καταστρέψουμε την οικονομία για μια… γριπούλα» ή «όλα γίνονται για να μας φυτέψει… τσιπάκια ο Μπιλ Γκέιτς».

Η ολοένα και μεγαλύτερη, δυστυχώς, εξάπλωση της πανδημίας, υποχρεώνει όλο και περισσότερους να γνωρίζουν κάποιον που προσβλήθηκε από τον ιό και να αναγνωρίζουν ότι τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα χωρίς τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις, αλλά και να συνειδητοποιούν ότι ο Μπιλ Γκέιτς, μάλλον δεν δίνει… δεκάρα τσακιστή για να ελέγξει τα μυαλά κάποιων αποδεδειγμένα… άμυαλων.

Όπως και να έχει, άλλωστε, πατρίκιοι και πληβείοι, έχοντες και μη έχοντες, δεξιοί, αριστεροί και κεντρώοι, μετριοπαθείς και εξτρεμιστές, θρησκευόμενοι και αγνωστικιστές, Ευρωπαίοι, Αφρικανοί και Ασιάτες, εργοδότες και υπάλληλοι, είμαστε, λίγο ως πολύ, όλοι αντιμέτωποι με την ίδια αόρατη απειλή για τη ζωή μας και, πάνω κάτω, με τον ίδιο τεράστιο κίνδυνο από τις απώλειες στα εισοδήματά μας.

Με άλλα λόγια, η πανδημία αποτελεί ένα πολύ διδακτικό μάθημα προς όλους μας ότι σε αυτή τη ζωή και σε αυτόν τον πλανήτη εκείνα που μας ενώνουν είναι πολύ πιο σημαντικά από εκείνα που μας χωρίζουν.  Άλλωστε, η δυσμενής πραγματικότητα δείχνει ότι, σίγουρα στη χώρα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πάντες, πλούσιοι και φτωχοί, λογικοί και παράφρονες, ανοιχτόμυαλοι και ψεκασμένοι, μόλις νοσήσουν από Covid-19 τα ίδια ακριβώς τεστ κάνουν για να διαπιστώσουν αν είναι θετικοί στον ιό.

Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι ο ιός δεν κάνει εξαιρέσεις. Έτσι, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχει κανείς στην κοινωνία μας, αν είναι δηλαδή αξιωματούχος ή απλός άνθρωπος, αλλά και τις απόψεις και τις δοξασίες από τις οποίες εμφορείται, αν είναι, δηλαδή, ιερωμένος που πιστεύει ότι ο αγιασμός… σκοτώνει τον ιό ή ιδεοληπτικός που θεωρεί υπέρτατο δικαίωμα τη διαδήλωση και όχι την προστασία της ανθρώπινης ζωής, όσοι, εν τέλει, νοσούν και χρειάζονται περίθαλψη διεκδικούν τα ίδια ακριβώς νοσοκομειακά κρεβάτια.

Όπως δεν εκπλήσσεται, πλέον, κανείς με τον όλο και μεγαλύτερο αριθμό των κληρικών που  πλήττονται από την επέλαση του ιού, καθώς πολλοί εξ αυτών αρνούνταν να φορέσουν μάσκα ή να τηρήσουν τα υπόλοιπα μέτρα προστασίας που εισηγούνται οι ειδικοί, έτσι, μάλλον, δεν θα εκπλαγούμε αν τις επόμενες μέρες δούμε να νοσηλεύονται δίπλα δίπλα στον ίδιο νοσοκομειακό θάλαμο κάποιοι από τους διαδηλωτές της επετείου του Πολυτεχνείου μαζί με τους αστυνομικούς που βρέθηκαν εκεί από επαγγελματική υποχρέωση για να αποτρέψουν τον συνωστισμό και τον συγχρωτισμό.

Όπου και αν κόλλησε ο καθένας τον ιό, στην εκκλησία ή στη διαδήλωση, στον χώρο δουλειάς ή στη διασκέδαση, αν δεν είναι ήπια τα συμπτώματα που εμφανίζει, στους ίδιους αναπνευστήρες και στις ίδιες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας θα βρεθεί για να αποφύγει τα χειρότερα. Στους αναπνευστήρες και στις Μονάδες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, το οποίο, σε πείσμα όσων μέχρι πρότινος το αμφισβητούσαν, θεωρώντας αφελώς ότι μπορούσε να το υποκαταστήσει ο ιδιωτικός τομέας, ή το κακοποίησαν, αφήνοντάς το να ρημάξει στην κακοδιοίκηση.

Το δημόσιο σύστημα υγείας, το ΕΣΥ, για όσους δεν είναι τυφλωμένοι από τα πάθη τους, αποδεικνύεται στο μεγάλο οχυρό μας, στα «ξύλινα τείχη» της εποχής μας που θα μας σώσουν, κατ΄ αντιστοιχία με τα πλοία των Αθηναίων που, σύμφωνα με τον χρησμό της Πυθίας, ήταν τα «ξύλινα τείχη» που τούς έδωσαν τη νίκη απέναντι στον Ξέρξη το 480 π.Χ. στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Υ.Γ.: Όσο για τους επίσης ακραίους ισχυρισμούς ορισμένων ότι ίσως να μη δικαιούνται θέση στις ΜΕΘ όσοι συνειδητά δεν τηρούν τα μέτρα αυτοπροστασίας, επειδή αμφισβητούν τον ιό ή τη σημασία της ατομικής ευθύνης, οι εχέφρονες πολίτες δεν μπορεί να τους υιοθετούν και η ευνομούμενη Πολιτεία επ’ ουδενί δεν μπορεί να τους υλοποιήσει.